Родительский университет

ПЛАН РАБОТЫ

БАЦЬКОЎСКАГА УНІВЕРСІТЭТА

на 2024/2025 навучальны год

I ступень — «Маё дзіця — малодшы школьнік»

для бацькоў вучняў I—IV класаў

 

№	Назва раздзела, тэмы заняткаў, пералік вывучаемых пытанняў	Тэрмі ны правя дзення	Форма правядзення	Адказныя
1	1 КЛАС
1.1	Тэма 1. Адаптацыя навучэнцаў у 1-м класе. Фізіялагічная, псіхалагічная і сацыяльная адаптацыя навучэнцаў да школы. Прычыны сацыяльна-псіхалагічнай дэзадаптацыі. Дапамога дзіцяці ў адаптацыі да школы	21.09.24	практы кум	класны кіраўнік, Долбік Т.І
1.2	Тэма 2. Рэжым дня школьніка. Выкананне санітарна-гігіенічных норм. Арганізацыя рэжыму дня школьніка. Выхаванне самастойнасці і арганізаванасці ў першакласніка	23.11.24	лекцыя	класны кіраўнік, Долбік Т.І
1.3	Тэма 3. Значэнне сямейных традыцый у фарміраванні і развіцці дзіцяці. Каштоўнасці, традыцыі і звычаі сям'і. Значэнне прыкладу бацькоў у выхаванні дзіцяці. Значэнне сямейных традыцый пры фарміраванні ў дзіцяці жадання працаваць	22.02.25	час пытанняў і адказаў	класны кіраўнік, Долбік Т.І
1.4	Тэма 4. Станоўчыя эмоцыі ў жыцці школьніка. Эмоцыі ў нашым жыцці. Значэнне эмацыянальна-пачуццёвай сферы для фарміравання паўнавартаснай асобы. Рэкамендацыі бацькам па развіццю станоўчых эмоцый дзіцяці	26.04.24	семінар практы кум	класны кіраўнік, Долбік Т.І
2	2 КЛАС
2.1	Тэма 1. Як бацькі могуць дапамагчы дзіцяці вучыцца. Захаванне рэжыму дня — важная ўмова паспяховай вучобы дзіцяці. Кантроль бацькоў за выкананнем дамашніх заданняў школьнікаў. Тыповыя памылкі бацькоў у арганізацыі вучэбнай работы дзіцяці	28.09.24	семінар	класны кіраўнік, Бачкоўская С.К.
2.2	Тэма 2. Галоўныя правілы здаровага ладу жыцця. Здароўе школьніка і яго поспехі ў вучобе. Фарміраванне здаровага ладу жыцця навучэнцаў малодшых класаў. Асноўныя правілы здаровага ладу жыцця: рацыянальнае харчаванне, рухальная актыўнасць, станоўчыя эмоцыі. Роля сям'і ў фізічным выхаванні дзяцей. Кодэкс сямейнага здароўя	21.12.24	лекторый	класны кіраўнік, Бачкоўская С.К.
2.3	Тэма 3. Уплыву сям’і на эмацыйны стан дзіцяці. Сямейны дабрабыт і сямейнае няшчасце. Фактары, прычыны і індыкатары сямейнага недабрабыту. Сем’і са схаванай формай няшчасця. Уплыў унутрысямейных адносін на развіццё асобы і псіхічнае здароўе дзіцяці	22.02.25	занятак з элементамі трэнінга	класны кіраўнік, Бачкоўская С.К.,
2.4	Тэма 4. Працоўнае выхаванне дзяцей у сям’і. Выхаванне ў працы. Роля сям’і ў развіцці працаздольнасці вучня. Як навучыць сучаснае дзіця працаваць	26.04.25	круглы стол	класны кіраўнік, Бачкоўская С.К.
3	3 КЛАС
3.1	Тэма 1. Значэнне школьнай адзнакі ў жыцці дзіцяці. Адзнака і ацэнка ведаў навучэнцаў. Крытэрый ацэнкі. Уплыў ацэнкі на самаацэнку вучняў. Рэкамендацыі бацькам па фарміраванні ў дзіцяці навыкаў самакантролю, умення працаваць самастойна, выхаванні цікавасці да ведаў	21.09.24	круглы стол	класны кіраўнік Траян Я.В.
3.2	Тэма 2. Псіхалагічныя і фізіялагічныя асаблівасці трэцякласнікаў. Спецыфіка развіцця ўспрымання, увагі, памяці, мыслення ў малодшых школьнікаў. Асаблівасці міжасобасных зносін. Самаацэнка малодшых школьнікаў	23.11.24	семінар	класны кіраўнік, Траян Я.В.
3.3	Тэма 3. Здаровая сям’я — здаровае дзіця. Фарміраванне ўменняў і навыкаў здаровага ладу жыцця. Спорт у жыцці бацькоў і дзяцей. Асноўныя правілы здаровага ладу жыцця	22.03.25	лекцыя	класны кіраўнік, Траян Я.В.
3.4	Тэма 4. Эфектыўныя зносіны ў сям’і — залог поспеху школьніка. Сутнасць сямейных зносін. Сям’я як сістэма міжасобасных узаемадзеянняў. Зносіны як працэс ўзаемаўплыву. Асаблівасці сямейных зносін. Культура сямейных зносін. Уплыў зносін бацькоў з дзецьмі на іх паўнавартаснае развіццё. Навыкі эфектыўнай камунікацыі. Стварэнне ў сям’і атмасферы абароненасці, цяпла і любові	26.04.25	семінар – практы кум	класны кіраўнік, Траян Я.В.
4	4 КЛАС
4.1	Тэма 1. Узроставыя псіхафізіялагічныя асаблівасці навучэнцаў 4-х класаў. Пазнавальная рэфлексія: здольнасць усвядоміць прычыны вучэбных няўдач і поспехаў. Фарміраванне адвольнасці пазнавальных працэсаў: увагі, памяці. Асобасныя асаблівасці малодшых школьнікаў	28.09.24	практы кум	класны кіраўнік, Млынарчык Л.У.
4.2	Тэма 2. Як навучыць сваё дзіця жыць у свеце людзей. Выхаванне культуры паводзін і павагі да людзей у навучэнцаў. Фарміраванне правіл паводзін і добрых манер. Культура асобы: культура знешнасці, зносін, мовы. Эфектыўныя зносіны: асноўныя складнікі	21.12.24	дыскусія	класны кіраўнік, Млынарчык Л.У.
4.3	Тэма 3. Дзіця і камп’ютар. Камп’ютар дома: карысць ці шкода? Камп’ютарныя гульні. Уплыў камп’ютара на арганізм і асобу дзіцяці. Плюсы і мінусы выкарыстання камп’ютара вучнем. Як правільна арганізаваць працу навучэнца за камп’ютарам. Захаванне здароўя дзіцяці падчас працы за камп’ютарам	18.01.25	занятак з элементамі трэнінга	класны кіраўнік, Млынарчык Л.У.
4.4	Тэма 4. Кнігі ў жыцці школьніка. Стаўленне дзіцяці да вучэбнай і мастацкай літаратуры. Як захаваць любоў да кнігі пры інфармацыйнай перагрузцы ў сучасным свеце	24.05.25	круглы стол	класны кіраўнік, Млынарчык Л.У.

 

II ступень — «Маё дзіця — падлетак»

для бацькоў вучняў 5 - 9 класаў

 

№	Назва раздзела, тэмы заняткаў, пералік вывучаемых пытанняў	Тэрміны правядзення	Форма правядзення	Адказныя
1	5 КЛАС
1.1	Тэма 1. Адаптацыя дзіцяці ў новым калектыве. Фарміраванне новага вучэбнага калектыву 5 класа. Адаптацыя дзіцяці ў новым асяроддзі. Цяжкасці адаптацыі пяцікласнікаў да школы	28.09.24	круглы стол	класны кіраўнік, Салавей Л.А.
1.2	Тэма 2. Дзіця сярод аднагодкаў. Дзіцячы калектыў і яго значэнне ў развіцці асобы школьніка. Патрэбнасць дзіцяці ў прызнанні і самарэалізацыі. Праблемы лідэрства. Развіццё здольнасці да супрацоўніцтва як перадумова паспяховасці ў жыцці. Як дапамагчы дзіцяці ў наладжванні адносін з аднагодкамі	21.12.24	семінар	класны кіраўнік, Салавей Л.А.
1.3	Тэма 3. Ваша дзіця вырасла. Асаблівасці малодшага падлеткавага ўзросту. Фізічнае, псіхічнае і сацыяльнае развіццё малодшых падлеткаў. Зносіны падлеткаў з аднагодкамі і дарослымі. Цяжкасці і рызыкі малодшага падлеткавага ўзросту	29.03.25	лекцыя	класны кіраўнік, Салавей Л.А.
1.4	Тэма 4. Меры пакарання і заахвочвання ў сучаснай сям’і. Пытанні дысцыпліны ў сям’і з малодшымі падлеткамі. Чаму не працуюць звыклыя метады выхавання. Як стаць падлетку сябрам без страты бацькоўскага аўтарытэту	24.05.25	прак тыкум	класны кіраўнік, Салавей Л.А.
2	6 клас
2.1	Тэма 1. Сям’я як персанальнае мікраасяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці. Маральныя і культурныя каштоўнасці сям’і. Дзіця і задавальненне яго патрэб ў сям’і. Псіхолага-педагагічныя фактары развіцця і выхавання дзіцяці ў сям’і. Тыпы сямейнага выхавання і іх характарыстыка. Гарманічнае сямейнае выхаванне, яго асноўныя характарыстыкі. Праблемы маральнага выхавання дзяцей у сям’і. Маральныя традыцыі і звычаі. Каштоўнасці сям’і як аснова выхавання дзіцяці	28.09.24	круглы стол	класны кіраўнік, Лабанава А.Д.
2.2	Тэма 2. Прафілактыка праблемных паводзін падлеткаў. Адхіленні ў паводзінах падлеткаў. Формы адыктыўных (залежных) паводзін падлеткаў (курэнне, алкагалізм, наркаманія і інш.). Прычыны залежных паводзін. Прафілактыка залежнасцей у падлеткавым асяроддзі. Роля бацькоў у папярэджанні адхіленняў у паводзінах падлеткаў	21.12.24	дыялог	класны кіраўнік, Лабанава А.Д.
2.3	Тэма 3. Бяспека падлеткаў у сетцы Інтэрнэт. Віртуальная рэальнасць: магчымасці і небяспекі. Асноўныя правілы медыябяспекі для бацькоў і падлеткаў. Прафілактыка інтэрнэт-рызык. Як зберагчы дзіця ад небяспекі ў сацыяльных сетках	22.03.25	практы кум	класны кіраўнік, Лабанава А.Д.
2.4	Тэма 4. Арганізацыя летняга адпачынку падлеткаў. Правілы бяспечных паводзін летам. Небяспекі вольнага правядзення часу падлеткаў. Аказанне першай медыцынскай дапамогі. Рэкамендацыі бацькам па забеспячэнні бяспекі дзяцей у летні перыяд	24.05.25	круглы стол	класны кіраўнік, Лабанава А.Д.
3	7 КЛАС
3.1	Тэма 1. Псіхалагічныя і фізіялагічныя асаблівасці сямікласнікаў. Узроставыя асаблівасці 13—14-гадовых падлеткаў. Спецыфіка развіцця увагі, памяці, мыслення. Палавое сталенне. Здароўе школьніка і яго поспехі ў вучобе	28.09.24	вебінар	класны кіраўнік, Гаргун Ю.Д.
3.2	Тэма 2. Прафілактыка правапарушэнняў падлеткаў. Супрацьпраўныя паводзіны непаўналетніх. Фактары і прычыны правапарушэнняў. Падлеткі «групы рызыкі»	28.12.24	круглы стол	класны кіраўнік, Гаргун Ю.Д.
3.3	Тэма 3. Правілы паводзін з падлеткамі: асаблівасці пераходнага ўзросту. Жыццё сям’і з дзіцем-падлеткам: барацьба прынцыпаў або пошукі кампрамісаў. Псіхалагічны клімат у сям’і. Бацькоўскі аўтарытэт: як яго набыць і як не страціць. Правілы ўзаемадзеяння з падлеткам	22.02.25	псіхалагічны трэнінг	класны кіраўнік, Гаргун Ю.Д.
3.4	Тэма 4. Як павысіць вучэбную матывацыю падлеткаў. Стаўленне падлеткаў да навучання. Страта цікавасці да вучобы ў падлеткаў — што рабіць і як пазбегнуць. Прычыны зніжэння вучэбнай матывацыі ў падлеткавым узросце. Як зацікавіць падлетка навучаннем? Матывацыя на поспех	26.04.25	гутарка	класны кіраўнік, Гаргун Ю.Д.
4	8 КЛАС
4.1	Тэма 1. Жыццёвыя мэты падлеткаў. Мэты падлеткавага перыяду. Пастаноўка мэт і іх дасягненне. Паспяховасць у школе як адзін з фактараў паспяховага дасягнення мэт	19.10.24	семінар	класны кіраўнік, Наздрына К.А.
4.2	Тэма 2. Як зберагчы падлетка ад гвалту. Гвалт і бяспека нашых дзяцей. Віды гвалту. Аналіз праблемных сітуацый. Прафілактыка асноўных рызык. Асаблівасці віктымных паводзін (паводзін «ахвяры»)	14.12.24	пед.май стэрня	класны кіраўнік, Наздрына К.А.
4.3	Тэма 3. Асцярожна: суіцыд. Суіцыд сярод непаўналетніх. Віды і прычыны. Матывы суіцыдальных паводзін у падлеткаў. Індыкатары суіцыдальнай рызыкі. Прафілактыка суіцыдальных паводзін	15.03.25	круглы стол	класны кіраўнік, Наздрына К.А.
4.4	Тэма 4. Культура паводзін у канфліктных сітуацыях. Паняцце «канфлікт». Шлюбныя сваркі і канфлікты. Развод як псіхатраўміруючы фактар. Наступствы разводу для мужа і жонкі і дзяцей. Сямейныя канфлікты ў дыядзе «Бацькі-дзеці», прычыны іх узнікнення. Стратэгіі паводзін у канфлікце, спосабы пераадолення і прафілактыка дзіцяча-бацькоўскіх канфліктаў. Школьныя канфлікты. Культура паводзін дарослых і дзяцей пры ўзнікненні школьных канфліктаў	26.04.25	сход – майстэр ня	класны кіраўнік, Наздрына К.А.
5	9 клас
5.1	Тэма 1. Партрэт сучаснага падлетка. Індывідуальныя асаблівасці падлетка і характэрныя ўзроставыя рысы. Ключавыя перажыванні ўзросту. Асобасныя асаблівасці і асаблівасці зносін. Магчымыя праблемы, знешнія і ўнутраныя канфлікты, стаўленне да вучобы	28.09.24	лекцыя	класны кіраўнік, Сергіеня С.М.
5.2	Тэма 2. Агрэсія, яе прычыны і наступствы. Формы агрэсіўных паводзін падлеткаў. Прычыны агрэсіўнасці і яе ўплыў на ўзаемадзеянне падлетка з людзьмі, якія яго акружаюць. Магчымыя спосабы пераадолення агрэсіўнасці ў паводзінах падлетка. Рэкамендацыі для бацькоў па прафілактыцы і карэкцыі агрэсіўных паводзін падлетка	30.11.24	гутарка	класны кіраўнік, Сергіеня С.М.
5.3	Тэма 3. Фарміраванне здаровага ладу жыцця: шкодныя звычкі і як ім супрацьстаяць. Падлеткавы ўзрост як фактар рызыкі для ўзнікнення шкодных звычак і залежнасцей. Фарміраванне ў падлеткаў патрэбнасці ў здаровым ладзе жыцця, адказнасці за сваё здароўе. Прафілактыка шкодных звычак	22.02.25	круглы стол	класны кіраўнік, Сергіеня С.М.
5.4	Тэма 4. Прафесійная арыентацыя дзевяцікласнікаў. Як дапамагчы падлетку выбраць прафесію? Прафесійныя намеры і магчымасці навучэнцаў. Уплыў сям’і на выбар прафесіі падлеткам. Як бацькі могуць падтрымаць дзіця пры выбары прафесіі? Знаёмства бацькоў навучэнцаў з вынікамі дыягностыкі схільнасцей, здольнасцей і прафесійных інтарэсаў падлеткаў	26.04.251	форум	класны кіраўнік, Сергіеня С.М.

 

свернуть

ЗАЦВЯРДЖАЮ

                                                                                                      Дырэктар ДУА “Акцябрская

                                                                                                      базавая школа  імя В.Віткі”

                                                                                                      ……………………Н.І.Харошка

 

ПАЛАЖЭННЕ

аб бацькоўскім універсітэце Дзяржаўнай установы адукацыі “Акцябрская базавая школа імя В.Віткі””

1. Агульныя палажэнні

1.1. «Бацькоўскі ўніверсітэт» з’яўляецца адной з формаў работы з бацькамі (законнымі прадстаўнікамі) навучэнцаў. Гэта адукацыйны праект, накіраваны на фарміраванне ў бацькоў (законных прадстаўнікоў) навучэнцаў кампетэнцый, якія даюць магчымасць эфектыўна вырашаць пытанні выхавання, развіцця і адукацыі дзяцей.

1.2. Бацькоўскі ўніверсітэт створаны для развіцця ўзаемаразумення, супрацоўніцтва сям’і і школы.

1.3. Бацькоўскі ўніверсітэт ажыццяўляе сваю дзейнасць у адпаведнасці з нарматыўнымі дакументамі і метадычнымі рэкамендацыямі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь і гэтым Палажэннем.

1.4. Стварэнне бацькоўскага ўніверсітэта не прыводзіць да змены арганізацыйна-прававой формы, тыпу і віду ўстановы адукацыі, у яго Статуце не фіксуецца.

1.5. Работу бацькоўскага ўніверсітэта арганізуе дырэктар, намеснік дырэктара па выхаваўчай рабоце, класныя кіраўнікі, педагог-псіхолаг, педагог сацыяльны, прыцягваючы рэсурсы (кадравыя і інфармацыйныя) раёна.

1. Агульную каардынацыю дзейнасці бацькоўскага ўніверсітэта ажыццяўляе намеснік дырэктара па выхаваўчай рабоце, або ў выпадку яго адсутнасці дырэктар установы адукацыі.
2. Мэты, задачы і напрамкі дзейнасці, ступені рэалізацыі і формы правядзення заняткаў

2.1. Мэтай стварэння бацькоўскага ўніверсітэта з’яўляецца:

стварэнне ўмоў, якія садзейнічаюць псіхалагічнай асвеце бацькоў, азнаямленню з інфармацыяй па розных пытаннях выхавання пасродкам рэалізацыі рэспубліканскага праекта “Бацькоўскі універсітэт”.

2.2. Задачы:

пабудаваць сістэму бесперапыннага псіхолага-педагагічнага дыялогу з сям’ёй аб праблемах развіцця, навучання і выхавання асобы дзіцяці;

арганізаваць эфектыўнае супрацоўніцтва з бацькамі (законнымі прадстаўнікамі);

павысіць матывацыю бацькоў вучыцца адказнаму бацькоўству, садзейнічаць развіццю навыкаў бацькоўскай самаадукацыі, ключавых кампетэнцый бацькоў;

павысіць сацыяльна-педагагічную, псіхалагічную, прававую культуру бацькоў;

прапагандаваць пазітыўны вобразаў сям’і, бацькі, маці, роднай хаты, фарміраванне пачуцця Радзімы праз вывучэнне гісторыі свайго роду, роднага краю, сваёй краіны;

садзейнічаць выхаванню сапраўдных грамадзян сваёй краіны, сапраўдных працаўнікоў, адказных членаў сям’і;

фарміраваць каштоўнасна-сэнсавыя асновы бацькоўства;

актуалізаваць пачуцці адказнасці за выкананне бацькоўскіх функцый;

фарміраваць і развіваць псіхолага-педагагічныя кампетэнцыі бацькоў у галіне сямейнага выхавання (фарміраваць веды аб сямейнай псіхалогіі, дзіцяча-бацькоўскіх адносінах, узроставых асаблівасцях дзяцей, фарміраваць гарманічныя сямейныя адносіны, навыкі канструктыўнага ўзаемадзеяння з дзецьмі і інш.), садзейнічаць развіццю навыкаў самаадукацыі бацькоў;

забяспечваць мэтанакіраваную работу па прафілактыцы сямейнай неблаганадзейнасці і сацыяльнага сіроцтва, зніжэнню рызыкі канфліктных сітуацый і крызісных станаў, узнікненню цяжкасцей у сямейным выхаванні, аказваць своечасовую псіхолага-педагагічную і інфармацыйную дапамогу сем’ям, якія трапілі ў цяжкую жыццёвую сітуацыю.

2.3. Асноўныя напрамкі дзейнасці бацькоўскага ўніверсітэта

арганізацыя псіхолага-педагагічнай асветы бацькоў па розных аспектах сямейнага выхавання:

прававое: аб магчымасцях, правах і абавязках у ажыццяўленні адукацыйных патрэб сям’і;

псіхолага-педагагічнае: аб метадах і формах выхавання, навучання дзіцяці;

грамадзянскае: аб шляхах развіцця адукацыі, установы адукацыі.

кансультаванне бацькоў па юрыдычных, псіхолага-педагагічных і іншых праблемах;

навукова-метадычнае забеспячэнне фарміравання псіхолага-педагагічнай кампетэнтнасці бацькоў у галіне выхавання і развіцця дзяцей з улікам сацыякультурных традыцый, сучасных праблем і асаблівасцей развіцця грамадства;

пашырэнне выхаваўчага і творчага патэнцыялу бацькоў і сям’і ў цэлым;

арганізацыя і ажыццяўленне выставачнай дзейнасці па прапагандзе эфектыўных тэхналогій выхавання;

пабудова сістэмы распаўсюджвання эфектыўнага педагагічнага вопыту;

трансляцыя дзейнасці бацькоўскага ўніверсітэта на сайце ўстановы;

узаемадзеянне з іншымі бацькоўскімі ўніверсітэтамі.

2.4. Дзве ступені ў рэалізацыі бацькоўскага ўніверсітэта

I ступень –  “Маё дзіця - малодшы школьнік” - для бацькоў навучэнцаў I-IV класаў установы адукацыі;

II ступень “Маё дзіця – падлетак” - для бацькоў навучэнцаў V-IX класаў установы адукацыі;

2.5. Формы правядзення заняткаў

традыцыйныя (лекцыі, гутаркі, канферэнцыі, круглыя сталы, дыскусіі, семінары-практыкумы, майстар-класы, псіхалагічныя трэнінгі, індывідуальныя гутаркі і кансультацыі, апытанні бацькоў па рознай тэматыцы, абмен вопытам работы і г.д.);

дыстанцыйныя (вебінары, форумы, on-line кансультацыі, размяшчэнне інфармацыі па актуальных пытаннях сямейнага выхавання на сайце школы, работа на гарачай лініі ўстановы адукацыі, удзел у стварэнні рэкламных буклетаў, лістовак, афармленне стэндаў, анкетаванне бацькоў, прыцягненне бацькоў да ўдзелу ў тэматычных выставах і іншых мерапрыемствах).

3. Умовы, парадак стварэння і кіраванне бацькоўскім універсітэтам

 

3.1. Умовы стварэння бацькоўскага ўніверсітэта:

ствараецца на базе Дзяржаўнай установы адукацыі “Акцябрская базавая школа імя В.Віткі”;

ствараецца на падставе загада дырэктара установы адукацыі і сапраўднага Палажэння;

каардынуе дзейнасць бацькоўскага ўніверсітэта намеснік дырэктара па выхаваўчай рабоце, у выпадку яго адсутнасці дырэктар установы адукацыі;

рэалізуецца ў кожным класе з законнымі прадстаўнікамі навучэнцаў;

за рэалізацыю бацькоўскага ўніверсітэта ў кожным класе адказвае класны кіраўнік;

заняткі праводзяцца адзін раз у чвэрць;

бацькоўскі ўніверсітэт можа рэалізоўвацца ў вочнай і ў дыстанцыйнай форме, у выпадку пагаршэння эпідэміялагічнай сітуацыі толькі ў дыстанцыйнай форме;

на школьным інтэрнэт-сайце ствараецца раздзел (падраздзел) “Бацькоўскі ўніверсітэт”.

3.2. Каардынатар бацькоўскага ўніверсітэта:

нясе адказнасць за эфектыўнасць дзейнасці бацькоўскага ўніверсітэта;

каардынуе дзейнасць бацькоўскага ўніверсітэта;

ажыццяўляе ўзаемадзеянне з класнымі кіраўнікамі, сацыяльным педагогам, педагогам-псіхолагам;

падпісвае ўсе дакументы, якія датычацца дзейнасці бацькоўскага ўніверсітэта, у межах сваёй кампетэнцыі;

вядзе ва ўстаноўленым парадку справаводства, пры неабходнасці складае справаздачную дакументацыю і прадстаўляе па запыце адпаведных дзяржаўных органаў звесткі аб рэалізацыі мерапрыемстваў бацькоўскага ўніверсітэта;

у мэтах рэалізацыі пастаўленых задач бацькоўскі ўніверсітэт узаемадзейнічае з зацікаўленымі асобамі, арганізацыямі, якія ажыццяўляюць навукова-метадычнае забеспячэнне агульнай сярэдняй адукацыі.

3.4. Бацькоўскі ўніверсітэт рэалізуецца на падставе падрыхтаванай праграмы супрацоўнікамі Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка, альбо самастойна плануе сваю дзейнасць і вызначае перспектывы развіцця.

3.5. Дзейнасць бацькоўскага ўніверсітэта ажыццяўляецца ў адпаведнасці з дадзеным Палажэннем і планам работы бацькоўскага ўніверсітэта.

3.6. У канцы навучальнага года каардынатар можа прадаставіць педагагічнаму калектыву, вучэбна-метадычным фарміраванням інфармацыю аб эфектыўнасці, рэзультатыўнасці рэалізацыі мерапрыемстваў плана бацькоўскага універсітэта.

3.7. Падставай для пачатку і спынення дзейнасці бацькоўскага ўніверсітэта з’яўляюцца метадычныя рэкамендацыі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь аб арганізацыі сацыяльнай, выхаваўчай і ідэалагічнай рабоце, або іншы нарматыўны, прававы дакумент Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь.

4. Структура бацькоўскага ўніверсітэта.

4.1. Структуру бацькоўскага ўніверсітэта вызначае і зацвярджае дырэктар установы адукацыі.

4.2. Бацькоўскі ўніверсітэт можа выкарыстоўваць у рабоце наступныя памяшканні, неабходныя для забеспячэння яго дзейнасці – навучальныя кабінеты, камп’ютарны клас, бібліятэку і інш.

4.3. Класныя кіраўнікі арганізоўваюць мерапрыемствы бацькоўскага ўніверсітэта ў рамках гадзін арганізацыйна-выхаваўчай работы.

5. Дакументацыя

загад установы агульнай сярэдняй адукацыі аб арганізацыі работы бацькоўскага ўніверсітэта на базе ўстановы адукацыі;

Палажэнне аб бацькоўскім універсітэце;

план работы  на навучальны год;

метадычныя матэрыялы, праекты, распрацоўкі, фотасправаздачы і іншыя матэрыялы, якія ствараюцца ў рамках работы бацькоўскага ўніверсітэта (размяшчаюцца на сайце ўстановы адукацыі, захоўваюцца ў электронным варыянце).

6. Парадак унясення змяненняў і (або) дапаўненняў у Палажэнне

6.1. У Палажэнне могуць быць унесены неабходныя змяненні і (або) дапаўненні ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку.

 

свернуть

Тема 1. Жизненные цели подростков

Ясно, что каждый родитель хочет видеть своего ребёнка нравственно здоровой личностью, человеком, с твёрдыми жизненными целями.

Растут дети, а вместе с их взрослением растет не только радость от их успехов, но и проблемы.

Дети поддаются влиянию компании, в которой оказываются, порой страдают вредными привычками, перестают понимать родных и близких людей. Увы, в свою очередь, родители, испугавшись изменений в собственном ребенке, перестают понимать, срываются на брань и крик, физическую расправу, которая лишь усугубляет процесс отчуждения и разлада.

Почему так происходит? Часто потому, что все усилия семьи направлены только на удовлетворение материальных потребностей ребенка, сохранение его физического здоровья. Его мечты и планы, жизненные цели часто семье неведомы и для нее несущественны.

Пока наши дети еще рядом с нами, давайте попробуем разобраться, какие цели они перед собой ставят, насколько эти цели истинны и реальны, как помочь ребятам не разочароваться в жизни и не потерять себя.

Для того, чтобы ребёнок не ошибся в своём выборе, вам нужно ему помочь разобраться в формировании его жизненных и учебных целей.

Все цели жизни человека подразделяются на 3 группы:

Первая жизненная цель — создание своей личности.

Вторая жизненная цель — создание отношений с другими людьми.

Третья жизненная цель — создание отношений с окружающей средой.

Семья и школа способны повлиять на формирование целей ребёнка, но в сравнении со школой влияние семьи намного больше. Семья обладает уникальными возможностями по передаче целей и общественных ценностей, средств, которыми достигаются поставленные цели.

Если у ребёнка нет цели, то и нет движения вперёд. Поэтому всё, что делается бесцельно (игра в компьютерные игры, долгие прогулки, болтание по телефону в течение нескольких часов, ленивое времяпровождение у телевизора) не даёт ребёнку никакого морального, умственного развития, разлагает личность, способствует развитию вредных привычек, одним словом, тормозит весь процесс формирования взрослого ответственного за свои поступки человека.

Любое действие должно быть задано целью. Вначале взрослые должны совместно с детьми ставить посильные цели, учить распределять своё время и силы. Если эта работа ведётся систематически изо дня в день, то к старшим классам школы ребёнок будет способен сам планировать свою жизнь. Это касается целей ближайшего развития: дня, недели, месяца.

Но ведь существуют и долгосрочные цели, поставленные на период от года до нескольких лет.

Например, цель поступить в университет является долгосрочной, но для того, чтобы она реализовалась, от человека требуется умение ставить и выполнять ежедневные цели: выполнять домашние задания, заниматься по предметам дополнительно, пополнять свой словарный запас, расширять кругозор, заниматься исследовательской работой и т.д.

Так какой же сделать для себя вывод? О том, как важно научить, направить правильно ребёнка по жизненному пути, помочь определиться с жизненными целями и приоритетами, а в конечном итоге помочь определиться с профессиональным выбором.

Любое важное дело начинается с постановки цели. Грамотно поставленная цель – половина успеха. Грамотно – значит, с учетом своих желаний, предпочтений, а главное – реальных возможностей. Важно установить этапы (шаги, ступени) достижения цели, сроки для каждого этапа, определить те моменты, где подростки могут рассчитывать только на себя, и те, где им может понадобиться помощь и поддержка со стороны других людей, в том числе и родителей.

Жизненная цель для ребенка-подростка важна, как никому другому. Цель в жизни ребенка в «переходном возрасте» поможет, если не решить полностью, то хотя бы свести к минимуму конфликтные ситуации между ним и родителями.

Жизненная цель заключается в том, что подросток четко знает, чего хочет, что для него представляет наибольший интерес и старается приложить все усилия для ее достижения. А помогать ребенку ставить перед собой какие-то определенные цели в жизни и стараться добиваться их нужно еще в детстве. Но если вы уже пропустили этот период, то отчаиваться не нужно, ведь начать никогда не поздно.

При установлении жизненной цели для ребенка роль родителей очень существенна, и им придется пожертвовать значительной частью своего свободного времени. При установлении целевой установки для подростка нельзя полагаться на то, что он уже взрослый и сам сможет решить свои проблемы.

К примеру, если подросток хочет заняться каким-либо видом деятельности, нужно не только помочь ему с выбором, но и искренне радоваться вместе с ним в достижении успеха или же поддерживать в случае неудачи. Если увлечением вашего ребенка стал компьютер, нужно помочь ему разобраться в том, чего он хочет добиться в этой сфере. Это касается всего, что бы не заинтересовало вашего ребенка. Ваша поддержка должна быть существенной и не стоит жалеть свое драгоценное время на это.

В «переходном возрасте» у подростка существует только два основных направления: на разрушение или же на созидание. Оба эти направления одинаково сильны. И именно от внимательности и чуткости родителей зависит то направление, которое выберет их ребенок, и которое будет руководить его дальнейшей жизнью. Этот выбор станет основой для формирования характера подростка и его будущего мировоззрения.

Какие жизненные цели и ценности определяют мировоззренческие модели современных молодых людей?

Сегодня для подростков изменился приоритет ценностей. Подростки сегодня считают приоритетными для себя цели, связанные с самоактуализацией, реализацией эстетических потребностей, потребностей в самоуважении и принадлежности к чему-то большему, чем «Я» – группе, обществу, государству, нации.

Говорят, что ценность духовных целей для молодых людей за прошедшие годы возросла, в то время как ценность материального благополучия сократилась существенно.

Приоритетной ценностью подростков остается здоровье, занятие спортом.

На втором месте – приобретение уверенности в будущем.

Возраст, в котором находятся ваши дети, таит свои опасности. Очень часто дети подвержены чужому влиянию, не могут сказать «нет» и поэтому попадают в неприятные ситуации. Среди причин, которые толкают подростков на необдуманные поступки можно назвать: моральную распущенность, духовную нищету, неуважение к закону, неумение анализировать последствия совершаемых действий.

Нужно опасаться проявления в ребёнке пренебрежительного отношения к учёбе, знаниям, стремлению к примитивному времяпрепровождению, преобладанию материальных потребностей, то есть «вещизма», так как все это приводит к проблемам в поведении, отсутствие мотивации, стремления и желания  прилагать усилия по достижению желаемых целей и как следствие их отсутствие.

Завершая обсуждение данной темы, хочется перечислить признаки в поведении детей, у которых нет жизненной цели:

• демонстративное нарушение школьной дисциплины;
• курение и выпивка;
• грубость сверстникам и взрослым;
• унижение маленьких и слабых;
• ложь даже без причин;
• доказывание своей правоты только с помощью силы;
• разрисовывание стен;
• порча школьного имущества;
• гуляние на улице в течение долгого времени;
• совершение других аморальных и противоправных поступков.

Основными причинами этого является: отсутствие контроля со стороны родителей, отсутствие родительского авторитета.

Выявлено, что большая часть правонарушений совершается в вечернее и ночное время, летом и весной, т.е. тогда, когда дети находятся на улице бесконтрольно и бесцельно

Заключительное слово

Уважаемые родители! Помните, что для активной жизни подростка и даже взрослого человека нужны стимулы, заставляющие достигать целей, двигаться вперед. Родители должны побуждать ребенка «захотеть » что-то сделать. Если у подростка богатый внутренний мир, его жизнь разносторонняя, то о стимулах можно не беспокоиться. Подростки сами могут ставить собственные цели и думать о средствах их достижения. Им свойственны: стремление к победе, активность, желание узнавать и совершенствовать себя. Мотивированные дети более успешны в учебе, причем получают от этого процесса удовлетворение и не думают о слове НАДО.

Если Вы решили, что настало время серьёзных разговоров с детьми о смысле их жизни, целях и способах достижения, сделайте это. На сегодняшний день необходимо рассказать детям о том, какую важную роль в жизни человека, в развитии его личности играют цели, представления о будущем и т.п. Сейчас появилось множество книг, статей в журналах и газетах, Интернете, содержащих рецепты, которые помогут подросткам добиться успеха в жизни, быть счастливым, наконец.

И, конечно, очень важно подросткам определить свою жизненную цель, т.е.:

-   Следовать строго к поставленной цели. Учиться ее находить.

-   Не предаваться бесплодным мечтаниям.

-  Разрабатывать конкретные планы на будущее и т.д.

 

Памятка для родителей

Ваш ребёнок взрослеет, вместе с его физическим взрослением наступает умственное взросление, формируется интеллектуальный потенциал и социальный интеллект. От того, насколько семья воспринимает подростка как мыслящую личность, зависит степень его социального взросления.

1. Беседуйте со своим сыном или дочерью, говорите с ними о ближайших жизненных планах и будущих целях жизни.

2. Рассказывайте о своих планах, о своих победах и неудачах в их реализации.

3. Поддерживайте здоровое честолюбие своего ребёнка.

4. Не иронизируйте по поводу несбыточных планов, стимулируйте в нём желание доказать себе и другим возможность достичь поставленной цели.

5. Формируйте нравственно здоровую личность, неспособную на подлость ради реализации жизненных планов.

6. Создайте ситуацию успеха, поддерживайте жизненные силы и веру в успех.

7. Говорите правду ребёнку, какой бы горькой она ни была, учите экономить силы для достижения цели.

8. Будьте сами примером ребёнку, самое печальное, если подросток разочаруется в ваших жизненных силах.

 

Тема 2. Как уберечь подростка от насилия

Все родители хотят, чтобы их дети выросли, чувствуя себя защищенными, сильными и свободными. Быть родителем - трудная задача, этому нужно учиться. Общение - это самый важный союзник родителей, который поможет им вырастить здорового ребенка. Умение выслушать ребенка, поговорить с ним начистоту - вот из чего надо исходить, чтобы выработать у ребенка навыки, которые помогут ему избежать насилия.

Как помочь детям, чтобы они почувствовали себя защищенными, сильными и свободными?       

Сегодня большинство родителей очень часто и по-разному поводу испытывают страх за своих детей. Чтобы помочь детям избежать насилия, родители должны обратить свой страх в действие. В данном случае от них требуется беседовать со своими детьми. Родители должны начать разговаривать с детьми о насилии с раннего возраста и продолжать обсуждение этой темы по мере взросления детей.

Многие родители страшатся, когда им предлагают говорить с детьми о насилии. Мамы и папы беспокоятся о том, что вместо того, чтобы помочь детям справиться с насилием, они напугают их, лишат наивности и доверия, то есть, фактически навредят им. Хотя этот страх можно понять, совсем не значит, что он обоснован. Существует множество способов, с помощью которых родители могут говорить со своими детьми, даже с малышами, чтобы они почувствовали себя защищенными и более уверенными в себе, вместо того, чтобы напугать их и лишить доверия.

Когда и где? Важно найти подходящее место и время, чтобы поговорить с детьми о насилии и о том, как его предупредить. Иногда родители слышат устрашающие сообщения в новостях и, подогреваемые собственным страхом, принимают самое серьезное выражение лица и зовут детей на беседу. Хотя это не всегда приносит вред, но это не самый лучший способ помочь детям овладеть стратегией предупреждения насилия.

Говорить о предупреждении насилия можно, используя ситуации, в которых мы оказываемся ежедневно. Для обсуждения темы насилия родители могут начать со своими детьми краткие и многообещающие беседы, используя фильмы и другие телевизионные программы. Когда какого-нибудь из героев фильма бьют или в другой программе показывают пострадавшего ребенка, родители могут во время рекламной паузы обсудить с детьми увиденное. Обратите внимание своего ребенка на то, что бить детей нельзя, что дети имеют право быть защищенными и что взрослые или другие люди не имеют права обижать их.

Как найти подходящие слова? Родителей может также беспокоить, что им приходится использовать серьезные и пугающие выражения при обсуждении навыков безопасности. На самом деле нужно действовать наоборот. Слова подбираются, исходя из "низкой доли страха" в них. Например, разговор о том, как остаться в безопасности, пугает значительно меньше, чем разговор о встрече с незнакомым человеком.

Прежде чем начать беседу с детьми, родители должны договориться между собой о том, какие слова использовать в разговоре с детьми. Согласованность поможет избежать недоразумений. Многие дети, испытавшие насилие, не рассказали своим родителям об этом потому, что они не знали, какими словами выразить то, что произошло с ними. Чтобы повысить уверенность ребенка в себе и уменьшить чувство страха, лучше всего сосредоточить разговор на том, что ребенок может сделать в неприятной ситуации. Родители могут рассказать о навыках безопасности, необходимых для того, чтобы избежать насилия, точно так же, как они рассказывают о мерах безопасности при переходе улицы. К сожалению, многие взрослые все время рассказывают детям о плохих незнакомцах и о том, какие ужасные вещи могут случиться с ними. Ребенок запоминает эти страшные истории, но при этом не помнит урок о том, как избежать насилия.

Уверенность в себе играет большую роль в нашей способности сделать что-либо. Когда мы верим, что мы можем что-то сделать, тогда мы на пути к успеху. Так же верно и обратное. Дети, как и взрослые, должны поверить в свои способности. Родители могут помочь детям в развитии важного чувства самооценки разными путями.

После беседы о безопасности скажите своему ребенку о том, что вы уверены в том, что он будет помнить о навыках безопасности, находясь дома, или на улице. Дайте понять своему ребенку, обняв его, показав гордость своим голосом и словами, которые вы скажете, что вы верите в него и его способности.

Тренировка. Эффективные навыки безопасности не появятся в одночасье. Полученные навыки и информацию необходимо закреплять. Детям, как и взрослым, необходимо напоминание. Повторите навыки безопасности перед тем, как ваш ребенок будет выходить из дома самостоятельно. В таком случае ребенок всегда будет помнить о полученной информации, если ему придется ею воспользоваться. Дети усваивают и хранят информацию по-разному, в зависимости от возраста и стадии развития. Родителям нужно постоянно говорить детям о предупреждении насилия, пока они растят ребенка.

Опасность от встречи с незнакомыми людьми. Когда вы были детьми, то ваши папы и мамы, наверное, говорили вам, что нельзя брать конфеты от незнакомых людей, и в этом заключался урок по предупреждению насилия. Современные исследования показывают, что в случаях насилия подавляющее большинство детей, около 85%, подвергались насилию со стороны тех взрослых, которых они знали и которым доверяли.

Ниже перечислены возможные варианты, которые родители могут при удобном случае обсуждать с ребенком.

1. Убегай от опасности. Беги к соседям, в магазин или домой. Беги в ближайшее безопасное место. (Родители должны помочь детям определить все безопасные места по маршруту, которым пользуется ребенок каждый день.)

2. Громко кричи и не прекращай кричать, пока не окажешься в безопасности. Эта стратегия требует практики, поскольку детей учат тому, что во многих случаях кричать некрасиво.  Чтобы прибегнуть к крику в опасной ситуации, как взрослые, так и дети должны отрепетировать этот крик.

5. Разрешите своему ребенку говорить слово "нет". Многие дети считают, что взрослым нельзя отказывать и что их за это накажут. Однако дети должны понять, что им нужно говорить "нет" любому взрослому, который их пугает своими просьбами или требованиями. Мы поощряем своих детей, когда они отказываются от наркотиков, и нам нужно поддерживать их, когда они отказывают взрослому, который может им предлагать наркотики.

6. Твое тело принадлежит только тебе, я разрешаю тебе и помогаю тебе заботиться о нем.

7. Всякий раз, когда у тебя возникают проблемы, неважно, пугают ли они тебя или заставляют стыдиться, я выслушаю тебя, поверю тебе и помогу. Это, наверное, одно из самых важных откровений, поскольку дети часто думают, что им никто не поверит. Они также считают, что навредят себе или тому человеку, который их обижает.

 

<article>

Тема 3. Осторожно:суицид

Вопрос, о котором многие боятся даже задумываться и отгоняют мысли об этом, настолько страшным и невообразимым это кажется для многих. И такое отношение к нему вполне нормально, потому что смерть сама по себе – это страшно. 

Попытка самоубийства – это крик о помощи, желание привлечь внимание к своей беде или вызвать сочувствие окружающих. Подростком руководит не желание умереть – целью самоубийства выступает желание повлиять на другого.

Понятийный аппарат:

Суицид – психологическое явление-акт самоубийства, совершаемый человеком в состоянии сильного душевного расстройства, либо под влиянием психического заболевания. Осознанный акт устранения себя из жизни, когда собственная жизнь как высшая ценность теряет смысл.

 

Суицидальное поведение – любые внутренние и внешние формы психических актов, направляемые представлениями о лишении себя жизни.

 

Внутренние формы суицидального поведения – суицидальные мысли, представления, переживания, тенденции.

 

Внешние формы суицидального поведения – суицидальные попытки и завершенные суициды.

 

Суицидальная попытка-целеноправленное оперирование средствами лишения себя жизни, не закончившееся смертью.

 

Хроническое суицидальное поведение – само разрушительное поведение, к которому можно отнести прием наркотиков, злоупотребление табака и алкоголя, управление транспортом в нетрезвом виде, самоистязание, сознательное участие в драках, занятия экстремальными видами спорта, желание служить в «горячих точках».

 

Суицид– умышленное самоповреждение со смертельным исходом, (лишение себя жизни).

 

Психологический смысл Суицида

 

Чаще всего заключается в отреагировании аффекта, снятии эмоционального напряжения, ухода от той ситуации, в которой волей неволей он оказывается.

 

Суицид

 

Исключительно человеческий акт. Люди, совершающие суицид, обычно страдают от сильной душевной боли и находятся в состоянии стресса, а также чувствуют невозможность справиться со своими проблемами. Они часто страдают психическими болезнями, эмоциональными нарушениями, особенно депрессией, и смотрят в будущее без надежды.

 

Суицидальное поведение – это проявление суицидальной активности – мысли, намерения, высказывания, угрозы, попытки, покушения.

 

Суицидальное поведение встречается как в норме (без психопатологии), так и при психопатиях и при акцентуациях характера – в последнем случае оно является одной из форм девиантного поведения при острых аффективных или патохарактерологических реакциях.

 

Причинами суицидов в детском и подростковом возрасте может быть следующее:

 

1). Несформированное понимание смерти. В понимании ребенка смерть не означает бесповоротное прекращение жизни. Ребёнок думает, что всё можно будет вернуть назад. У подростков понимание и осознание страха смерти формируется не раньше 18 лет.  Отсутствие страха смерти лежит в основе выбора всевозможных опасных игр, отсутствие жизненного опыта приводит к драматическим способам ухода из жизни.

 

2).Отсутствие идеологии в обществе. Подросток в обществе "без родины и флага" чаще испытывает ощущения ненужности, депрессии.

 

3). Ранняя половая жизнь, приводящая к ранним разочарованиям. При этом  возникает ситуация, по мнению подростка, не совместимая с представлением "как жить дальше" (потеря любимого, наступление нежеланной беременности и т.д.), т.е. происходит утрата цели. Суицидальное поведение у подростков часто объясняется тем, что молодые люди, не имея жизненного опыта, не могут правильно определить цель своей жизни и наметить пути ее достижения.

 

4).  Дисгармония в семье. Чаще всего преобладают давящий стиль воспитания, требования безапелляционного выполнения указаний, что препятствует формированию у подростков самостоятельности в принятии решений. В форме наказаний используются унижающие высказывания, болезненные для самолюбия и снижающие самооценку подростка. Семью могут постичь такие кризисные ситуации, как смерть близких, развод или потеря работы. Родители находятся в подавленном состоянии, бывает, что ищется ответственный за возникшие проблемы. В тоже время одним из сильных факторов, удерживающих молодых людей в жизни, являются отношения с родителями. Если отношения строятся на доверительной основе, родитель относится к ребенку как к партнеру, то тогда формируются защитные механизмы, предохраняющие подростка от суицидального поведения.

 

5). Школьные причины суицидального поведения обычно связаны с отношениями с учителями, администрацией. Именно в школе формируются такие важные социальные запросы подростка, как: потребность в самоуважении (так как низкая оценка успеваемости связывается с недостаточным развитием способностей и интеллекта); потребность в положительной оценке значимых для него взрослых (следствием негативной оценки педагога обычно бывает отрицательная оценка родителей); потребность в общении (мнение учителя может определять мнение коллектива сверстников, низкие оценки не способствуют улучшению отношений ученика в классе).

 

6). Отношения со сверстниками (особенно противоположного пола) являются весьма значимым фактором суицидального поведения подростков. Одним из объяснений важности этих отношений служит чрезмерная зависимость от другого человека, возникающая обычно в качестве компенсации плохих отношений со своими родителями, из – за постоянных конфликтов и отсутствия контакта с ними. Бывает, что отношения с другом или подругой становятся столь значимыми, что любое охлаждение привязанности, а тем более, измена, уход к другому воспринимается как невосполнимая утрата, лишающая смысла дальнейшую жизнь.

 

7). Саморазрушаемое поведение (алкоголизм, наркомания, криминализация общества).

 

 В подавляющем большинстве случаев суицидальное поведение в возрасте до 15 лет связано с реакцией  протеста, особенно частым источником последних являются нарушенные внутрисемейные, внутришкольные или внутригрупповые взаимоотношения.

 

70% подростков, в качестве повода, толкнувшего их на попытку  суицида, называли разного рода школьные конфликты. Но причиной является как правило  неблагополучие в семье. Однако это «неблагополучие» имеет не внешний, но содержательный характер: в первую очередь нарушены родительско-детские отношения. Роль «последней капли» играют школьные ситуации, поскольку школа — это место, где ребенок  проводит значительную часть своего времени.

 

8). Депрессия также является одной из причин, приводящих подростка к суицидальному поведению.

 

Многие из черт, свидетельствующих о суицидальности, сходны с признаками депрессии. Ее основным симптомом является потеря возможности получать удовольствие и испытывать наслаждение от тех вещей в жизни, которые раньше приносили счастье. Поступки и настроение как бы выдыхаются и становятся безвкусными. Психика лишается сильных чувств. Человеком овладевает безнадежность, вина, самоосуждение и раздражительность. Заметно ослабевает двигательная активность или, наоборот, возникают приступы громкой, быстрой, порой беспрестанной речи, наполненные жалобами, обвинениями или просьбами о помощи. Часто бывают нарушения сна или волнообразная усталость. Соматические признаки тревоги проявляются дрожанием, сухостью губ и учащенным дыханием. Появляются ничем не обусловленные соматические нарушения в виде болей в голове, боку или животе. Люди, страдающие депрессией, постоянно ощущают свою нежеланность, греховность и бесполезность, в силу чего приходят к заключению, что жизнь не имеет смысла.

 

Психогенные причины депрессии часто связаны с потерей: утратой друзей или близких, здоровья или каких-либо привычных вещей (например, места привычного жительства). Она может наступить в годовщину утраты, причем человек может не осознавать приближающейся даты.

 

Важно помнить, что почти всегда можно найти физиологическое и психологическое объяснение депрессии. Депрессия не обязательно обозначает, что человек находится в состоянии психоза или испытывает суицидальные намерения.

 

Подавляющее большинство людей, испытывающих депрессивные состояния,  не утрачивают связей с реальностью, заботятся о себе и далеко не всегда поступают на стационарное лечение. Однако, когда они решаются на попытку самоубийства, ими овладевает отчаяние. Несмотря на это, существует достаточно «нормальных» людей с депрессивными переживаниями, которые не заканчивают жизнь самоубийством.

 

Не существует какой-либо одной причины самоубийства. С особой бдительностью следует принять во внимание сочетание опасных сигналов, если они сохраняются в течение определенного времени.

 

Основные мотивы суицидально поведения у подростков:

 

1. Суицидальная попытка как способ попросить помощи (получить внимание, любовь);
2. Переживание обиды, одиночества, непонимания;
3. Любовные неудачи, неразделенные чувства или ревность;
4. Чувство мести, злобы, протеста;
5. Подражание героям книг, фильмов, эстрадным кумирам;
6. Страх наказания;
7. Избежание трудных ситуаций;

 

Некоторые подростки считают самоубийство проявлением мужества и силы духа, на самом деле это слабость, примитивность мышления (незнание как отреагировать на проблему).

 

Типы суицидального поведения:

 

Демонстративное поведение.

 

При демонстративном поведении способы суицидального поведения чаще всего проявляются в виде порезов вен, отравления неядовитыми лекарствами, изображения повешения

 

Аффективное суицидальное поведение.

 

При аффективном суицидальном поведении чаща прибегают к попыткам повешения, отравлению токсичными и сильнодействующими препаратами.

 

Истинное суицидальное поведение.

 

При истинном суицидальном поведении чаще прибегают к повешению.

Предсуицидальный синдром: Психологический симптомокомплекс, свидетельствующий о надвигающемся суицидальном акте, т. е. этап суицидальной динамики, длительность которого составляет от нескольких минут до нескольких недель и месяцев. Наблюдается чаще у старших подростков и взрослых в случае наличия тенденции к суицидальным актам в сложных ситуациях.

 

Различить истинные и демонстративные попытки не всегда легко.

 

Родители должны всегда помнить:  любые переживания и тревоги детей, любое поведение не должны оставаться без их чуткого внимания и помощи!

 

К  «группе риска» по суициду относятся подростки:

 

-  с нарушением межличностных отношений, “одиночки”;

 

-  злоупотребляющие алкоголем или наркотиками, отличающиеся девиантным или криминальным поведением, включающим физическое насилие;

 

-  с затяжным депрессивным состоянием;

 

-  сверхкритичные к себе подростки;

 

-  страдающие от недавно испытанных унижений или трагических утрат,  от хронических или смертельных болезней;

 

-  фрустрированные несоответствием между ожидавшимися успехами в жизни и реальными достижениями;

 

-  страдающие от болезней или покинутые окружением подростки;

 

-  из социально-неблагополучных семей - уход из семьи или развод родителей;

 

-  из семей, в которых были случаи суицидов.

 

Признаки эмоциональных нарушений, лежащих в основе суицида

 

-   потеря аппетита или импульсивное обжорство, бессонница или повышенная сонливость в течение, по крайней мере, последних дней,

 

-   частые жалобы на соматические недомогания (на боли в животе, головные боли, постоянную усталость, частую сонливость),

 

-   необычно пренебрежительное отношение к своему внешнему виду,

 

-   постоянное чувство одиночества, бесполезности, вины или грусти,

 

-   ощущение скуки при проведении времени в привычном окружении или выполнении работы, которая раньше приносила удовольствие,

 

-   уход от контактов, изоляция от друзей и семьи, превращение в человека «одиночку»,

 

-   нарушение внимания со снижением качества выполняемой работы,

 

-   погруженность в размышления о смерти,

 

-   отсутствие планов на будущее,

 

-   внезапные приступы гнева, зачастую возникающие из-за мелочей.

 

Суицидальными подростками, в целом, часто руководят амбивалентные чувства. Они испытывают безнадежность, и в то же самое время надеются на спасение.

 

Словесные признаки

 

Человек, готовящийся совершить самоубийство, часто говорит о своем душевном состоянии. Он или она могут:

 

1. Прямо и явно говорит о смерти: «Я собираюсь покончить с собой»; «Я не могу так дальше жить».
2. Косвенно намекать о своем намерении: «Я больше не буду ни для кого проблемой»; «Тебе больше не придется обо мне волноваться».
3. Много шутить на тему самоубийства.
4. Проявлять нездоровую заинтересованность вопросами смерти.

 

Поведенческие признаки

 

1. Раздавать другим вещи, имеющие большую личную значимость, окончательно приводить в порядок дела, мириться с давними врагами.
2. Демонстрировать радикальные перемены в поведении, такие, как:

 

в еде – есть слишком мало или слишком много;

 

во сне – спать слишком мало или слишком много;

 

во внешнем виде – стать неряшливым;

 

в школьных привычках – пропускать занятия, не выполнять домашние задания, избегать общения с одноклассниками; проявлять раздражительность, угрюмость; находиться в подавленном настроении;

 

замкнуться от семьи и друзей;

 

быть чрезмерно деятельным или, наоборот, безразличным к окружающему миру; ощущать попеременно то внезапную эйфорию, то приступы отчаяния.

 

1. Проявлять признаки беспомощности, безнадежности и отчаяния.

 

Ситуационные признаки

 

Человек может решиться на самоубийство, если:

 

1. Социально изолирован (не имеет друзей или имеет только одного друга), чувствует себя отверженным.
2. Живет в нестабильном окружении (серьезный кризис в семье – в отношениях с родителями или родителей друг с другом; алкоголизм – личная или семейная проблема);
3. Ощущает себя жертвой насилия – физического, сексуального или эмоционального.
4. Предпринимал раньше попытки суицида.
5. Имеет склонность к самоубийству вследствие того, что оно совершалось ком-то из друзей, знакомых или членов семьи.
6. Перенес тяжелую потерю (смерть кого-то из близких, развод родителей).
7. Слишком критично настроен по отношению к себе.

 

Факторы, препятствующие возникновению суицидального поведения у подростков

 

Антисуицидальные факторы личности - это сформированные положительные жизненные установки, жизненная позиция, комплекс личностных факторов и психологические особенности человека, а  также душевные переживания, препятствующие осуществлению  суицидальных намерений. К ним относятся:

 

-  эмоциональная привязанность к значимым родным и близким;

 

-  выраженное чувство долга, обязательность;

 

-  концентрация внимания на состоянии собственного здоровья, боязнь причинения себе физического ущерба;

 

-  учет общественного мнения и избегание осуждения со стороны окружающих, представления о позорности самоубийства и неприятие (осуждение) суицидальных моделей поведения;

 

-  убеждения о неиспользованных жизненных возможностях;

 

-  наличие жизненных, творческих, семейных и других планов, замыслов;

 

-  наличие духовных, нравственных и эстетических критериев в мышлении;

 

-  психологическая гибкость и адаптированность, умение компенсировать негативные личные переживания, использовать методы снятия психической напряженности.

 

-  наличие актуальных жизненных ценностей, целей;

 

-  проявление интереса к жизни;

 

-  привязанность к родственникам, близким людям, степень значимости отношений с ними;

 

-  уровень религиозности и боязнь греха самоубийства;

 

-  планирование своего ближайшего будущего и перспектив жизни;

 

-  негативная проекция своего внешнего вида после самоубийства.

 

Чем большим количеством антисуицидальных, жизнеутверждающих факторов  обладает человек, в частности подросток, чем сильнее его «психологическая защита» и внутренняя уверенность в себе, тем прочнее его антисуицидальный барьер.

 

Рекомендации родителям

 

За любое суицидальное поведение ребёнка в ответе взрослые!

 

Ко всем намекам на суицид следует относиться со всей серьезностью. Не может быть никаких сомнений в том, что крик о помощи нуждается в ответной реакции помогающего человека, обладающего уникальной возможностью вмешаться в кризис одиночества.

 

1. Не вмешивайте детей в решение междоусобных семейных конфликтов. Оберегайте  юную, ранимую душу от скверных ругательств и оскорблений!
2. Позвольте ребенку участвовать в распределили средств семейного бюджета. Уважительно относитесь к его позиции.
3. Старайтесь изучать психологию личности своего ребенка, свою личность. Будьте честными.
4. Нет ничего важнее в жизни человека, чем умение выслушать ребенка, ответить на его вопросы, обсудить его проблемы. Главное при этом акцент на мысли: «Я – не просто родитель, я – твой друг».

 

1. Содействуйте ребенку в решении разных вопросов. Словом, живите рядом по-настоящему, а не формально, живите в его жизни.
2.  Помогайте своим детям строить реальные цели в жизни и стремиться к ним.
3.  Обязательно содействуйте в преодолении препятствий.
4.  Любые стоящие положительные начинания молодых людей одобряйте словом и делом.
5. Ни при каких обстоятельствах не применяйте физические наказания.
6.  Больше любите своих подрастающих детей, будьте внимательными и, что особенно важно, деликатными с ними.

 

1. Доверяйте ребенку, прощайте случайные шалости, будьте честными в требованиях, последовательными.

 

1. Если хотите, чтобы ваш ребенок жил в понимании и дружелюбии, умел находить в мире любовь и красоту, то:

 

–        не критикуйте его недостатки;

 

–        не упрекайте, не обвиняйте его;

 

–        не поселяйте его в мир страха, лжи, вражды;

 

–        не шантажируйте друг друга властью над ребенком.

 

Если Вы заметили перемены в поведении и настроении ребенка:

 

1. Выслушайте. Не пытайтесь успокоить общими фразами. Дайте возможность высказаться, внимательно отнеситесь ко всем даже самым незначительным обидам и жалобам.
2. Обсуждайте. Открытое обсуждение планов и проблем снимает тревожность.
3. Совместный поиск выхода из данной ситуации (снять суженое сознание, оттягивание времени).
4. Напомните о значимых для него людях.
5. Подчеркните временный характер проблемы. Взгляд из будущего. Нет ситуации, которая со временем не казалась неразрешимой: сегодня – «Нет», завтра – «Да».
6. Используйте прием взвешивания – что сегодня плохо, что сегодня хорошо.
7. Используйте имеющийся  опыт ребёнка в решении проблем (помнишь, когда то, у тебя было… То есть рациональное внушение уверенности.)

 

8. Обратитесь  за консультацией к специалисту – психологу, психотерапевту.

 

Самое главное, надо научиться принимать своих детей такими, какие они есть. Ведь это мы, родители, формируя отношения, помогая ребёнку в его развитии, получаем результат воздействия, результат своего труда. "Что посеешь, то и пожнёшь!" - гласит народная мудрость.

 

Поэтому совет родителям прост и доступен: "Любите своих детей, будьте искренне и честны в своём отношении к своим детям и к самим себе".

свернуть

Псіхалагічныя і фізіялагічныя асаблівасці сямікласнікаў.

Узроставыя асаблівасці 13- 14-гадовых падлеткаў.

Спецыфіка развіцця памяці, увагі і мыслення.

Здароўе школьнікаі яго поспехі ў вучобе.

 

Ўзрост дзяцей 13-14 гадоў - гэта ўступленне ў падлеткавую пару. Са стартам гэтага перыяду (у кагосці ён пачынаецца раней, у кагосьці пазней) пачынаецца этап палавога паспявання. Гэтыя фізічныя перабудовы прыносяць шмат нязручнасцей падлетку як знешніх (вугры, целасклад), так і ўнутраных.

Фізічнае паспяванне ўплывае на нервова-псіхічную дзейнасць. Падлеткі вельмі эмацыянальныя, зменлівыя, зацыкленыя на сваіх перажываннях. У падлеткаў у гэтым узросце назіраецца ўнутраныя канфлікты, патрэба ў адасабленні, аддзяленні, зацвярджэнні сябе як асобы і патрэба ў сацыялізацыі, патрэба быць прынятым, быць часткай групы, выдатнай ад сям'і. Часцей гэта групы аднагодкаў. І ў той жа час падлетак не заўважае іншых асоб вакол сябе, не лічыць патрэбным паважаць іншых, але патрабуе павагі да сябе.

Фарміраванне кампаніі аднагодкаў, у якую ўваходзіць дзіця, не павінна палохаць бацькоў. Для падлетка ў дадзены перыяд важней быць сябрам гэтай кампаніі не гледзячы ні на што, чым не быць ні з кім, быць у адзіночку. Калі падлетак не далучыўся ні да якой групы, у яго няма пары-тройкі сяброў, дзіця адчувае сябе адзінокім настолькі, што можа ўзнікнуць дэпрэсія. Гэтак жа і калі здараецца адкіданне, непрыняцце яго ў яго кампаніі. Такія выпадкі перажываюцца вельмі цяжка, і гэтыя перажыванні рэальныя.

Падлеткі ва ўзросце 13-14 гадоў могуць аслабляць кантакты з сям'ёй, ігнараваць бацькоў і іх ўплыў. Хлопцы ўсяляк паказваюць навакольным, асабліва бацькам, што яны дарослыя. Для доказу сваёй даросласці ў ход можа пайсці курэнне, ужыванне алкаголю, ўступленне ў палавыя сувязі.

Некалькі рэкамендацый, якія палегчаць зносіны бацькоў з дзецьмі ў падлеткавым узросце:

- падлетак і сам ведае, што выглядае не ідэальна, ён глядзіць на сябе ў люстэрка часцей, чым вам здаецца. Так што не варта нагадваць яму пра новы прышчык на носе. Прымайце, дапамагайце, толькі не старайцеся змяніць.

- праяўляйце ўважлівасць да дзіцяці, шчыра цікаўцеся яго справамі. Калі ён робіць тое, што вам не падабаецца, мякка скажыце пра тое, як бы вам хацелася, каб ёнрабіў. Рабіце гэта вельмі дазіравана!

- дзяліцеся сваімі праблемамі і перажываннямі з дзіцем, слухайце яго парады. Нават калі яны вам здаюцца недарэчнымі - ваша дзіця лічыць менавіта так і гэта каштоўна!

- дзеці да гэтага ўзросту часта ўжо праінфармаваныя аб адносінах палоў, толькі наколькі якасная гэтая інфармацыя- невядома. Таму станьце крыніцамі інфармацыі па пытаннях фізіялогіі для сваіх дзяцей. Будзьце адкрыты для такіх пытанняў, калі яны захочуць спытаць. Падлеткі здольныя ўжо ўспрымаць такую інфармацыю адэкватна.

- будзьце памяркоўныя да перападаў настрою дзіцяці, не трэба крыўдзіцца і злавацца. Памятаеце - зараз ён такі, але гэта не назаўсёды!

У сярэдніх класах навучэнцы пачынаюць авалодваць вышэйшымі формамі разумовай дзейнасці - тэарэтычным, фармальным, рэфлексіўнага мысленнем. І хоць сапраўднай сталасці такое мысленне дасягае на наступнай стадыі развіцця (у юнацкім узросце), тым не менш, асновы яго закладваюцца з 12-13 гадоў. Падлетак, у адрозненне ад малодшага школьніка, пачынае аналіз інтэлектуальнай задачы, якая ўзнікла перад ім, са спробаў выявіць усе магчымыя адносіны ў наяўных дадзеных, стварае розныя здагадкі аб іх сувязях, а затым іх правярае. Уменне апераваць гіпотэзамі - адно з найважнейшых дасягненняў падлетка ў пазнавальным развіцці.

Іншая адметная асаблівасць гэтага ўзроўню развіцця мыслення заключаецца ў далейшым развіцці рэфлексіі - здольнасці рабіць прадметам увагі, аналізу і ацэнкі ўласныя інтэлектуальныя аперацыі. У цэлым для гэтага ўзроўню мыслення характэрна асазнанне падлеткам уласных інтэлектуальных аперацый і кіраванне імі.

У падлеткавым узросце актыўна развіваецца лагічная памяць і хутка дасягае такога ўзроўню, што дзіця пераходзіць да пераважнага выкарыстання гэтага віду памяці, а таксама адвольнай і апасродкаванай памяці. У падлеткавым узросце памяць перабудоўваецца, пераходзячы ад дамінавання механічнага запамінання да сэнсавага. Пры гэтым перабудоўваецца сама сэнсавая памяць. Змяняецца і змест запаміналі; становіцца больш даступным запамінанне абстрактнага матэрыялу. Здольнасць да запамінання пастаянная, але павольна ўзрастае да 13 гадоў. З 13 да 15-16 гадоў назіраецца больш хуткі рост памяці. Паляпшаецца запамінанне слоўнага і вобразнага матэрыялу, павялічваецца хуткасць запамінання; аб'ём захаванага ў памяці матэрыялу; паляпшаецца прадуктыўнасць памяці. Разам з тым на фоне дамінуючай пазіцыі лагічнай памяці ў падлетка запавольваецца развіццё механічнай памяці, што можа прыводзіць да ўзнікнення шэрагу негатыўных з'яў. Так, з прычыны з'яўлення ў школе многіх новых

навучальных прадметаў значна павялічваецца колькасць інфармацыі, якую неабходна механічна запомніць. Аднак у сувязі з гэтымі тэндэнцыямі развіцця ў многіх падлеткаў узнікаюць праблемы з запамінаннем і яны скардзяцца на дрэнную памяць.

У параўнанні з вучнямі пачатковых класаў падлеткі дэманструюць каласальныя вынікі ў галіне трэніроўкі увагі. Пасля 12-13 гадоў яны свядома могуць падоўгу канцэнтравацца на нецікавых заданнях, утрымліваючы ўвагу, захоўваючы інтэнсіўнасць. Чым больш цікавіць падлетка матэрыял, тым прасцей яму будзе працягваць заставацца уважлівым.

Увага ў падлеткавым узросце з'яўляецца адвольнай і можа быць цалкам арганізавана і кантралявана самім школьнікам. Індывідуальныя ваганні увагі абумоўлены псіхалагічнымі асаблівасцямі, а таксама зніжэннем цікавасці да вучэбнай дзейнасці.

У падлеткавым узросце адзначаецца пэўная ўнутраная супярэчлівасць развіцця ўвагі. Аб'ём увагі, яго здольнасць доўга захоўваць інтэнсіўнасць і пераключацца з аднаго прадмета на іншы павялічваюцца з узростам. Разам з тым, увага падлетка становіцца больш выбарчай, істотна залежаць ад накіраванасці іх інтарэсаў - адсюль немагчымасць сканцэнтравацца на чымсьці адным, безуважлівасць, хранічная нуда. Хуткая пераключэнне увагі не дае магчымасці засяродзіцца доўга на адной і той жа справе. Падлетак сверхуважлівы ў адносінах да таго, што звязана з яго актуальнымі патрэбамі, з пошукам сябе, з пазнаннем сваіх здольнасцей і магчымасцей.

Хоць валявое кіраванне увагай ў падлеткавым узросце дасягае значна больш высокага ўзроўню, чым у малодшых школьнікаў, аднак у рэгуляцыі яго ў падлетка яшчэ могуць быць зрывы. Развіццё ўвагі ў падлеткаў стрымліваюць такія якасці падлетка, як падвышаная ўражлівасць, вялікая ўзбудлівасць і хуткая змена захапленняў рознымі прадметамі і відамі дзейнасці.

Прафілактыка правапарушэнняў сярод няпоўнагадовых

 

Праблема падлеткаў-правапарушальнікаў у сучасным грамадстве ўяўляе сабой адну з самых складаных і супярэчлівых. Нажаль, не кожны падлетак, усведамляе, якія здзейсненыя ім супрацьпраўныя дзеянні вядуць да цяжкіх і цяжка-папраўных наступстваў.

Усе правапарушэнні прынята падпадзяляць на дзве групы: правіннасці і злачынствы (самыя цяжкія правапарушэнні).

Правіннасці могуць быць працоўнымі, дысцыплінарнымі, адміністрацыйнымі і грамадзянскімі (дэліктнымі).

Пад злачынствамі разумеюць, як правіла, крымінальныя злачынствы, гэта значыць дзеянні, якія парушаюць закон. Яны могуць адрознівацца па катэгорыі цяжкасці.

У залежнасці ад віду правапарушэння вылучаюць адпаведную адказнасць - крымінальную, адміністрацыйную, дысцыплінарную, грамадзянска - прававую.

1.Крымінальная адказнасць - адказнасць за парушэнне законаў, прадугледжаных Крымінальным кодэксам. Злачынства, прадугледжанае крымінальным законам грамадска небяспечнае, якое замахваецца на грамадскі лад, уласнасць, асобу, правы і свабоды грамадзян, грамадскі парадак (забойства, рабаванне, згвалтаванне, абразы, дробныя крадзяжы, хуліганства).

За злоснае хуліганства, крадзеж, згвалтаванне крымінальная адказнасць надыходзіць з 14 гадоў.

2. Адміністрацыйная адказнасць прымяняецца за парушэнні, прадугледжаныя кодэксам аб адміністрацыйных правапарушэннях. Да адміністрацыйных парушэнняў адносяцца: парушэнне правілаў дарожнага руху, парушэнне супрацьпажарнай бяспекі.

За адміністратыўныя правапарушэнні да адказнасці прыцягваюцца з 16 гадоў. Пакаранне: штраф, папярэджанне, папраўчыя работы.

3. Дысцыплінарная адказнасць - гэта парушэнне працоўных абавязкаў, г.зн. парушэнне працоўнага заканадаўства, напрыклад: спазненне на работу, прагул без уважлівай прычыны.

4. Грамадзянская - прававая адказнасць рэгулюе маёмасныя адносіны. Пакаранні да правапарушальніка: кампенсацыя шкоды, выплата ўрону.

Прычыны і ўмовы супрацьпраўных паводзін непаўналетніх.

Правапарушэнні непаўналетніх маюць свае асаблівасці. Яны звязаны з узроставымі, псіхалагічнымі, палавымі і іншымі адрозненнямі асобы непаўналетніх правапарушальнікаў і механізмам супрацьпраўных паводзін;

Аналіз назіранняў за дадзенай катэгорыяй навучэнцаў паказаў, што прычыны адхіленняў у паводзінах школьнікаў вельмі разнастайныя.

1. Педагагічная няграматнасць бацькоў;

2. Безнагляднасць, выкліканая ў адным выпадку занятасцю бацькоў, у іншым - іх безадказным стаўленнем да выхавання дзяцей;

3. Адмоўны прыклад бацькоў, амаральныя паводзіны, п'янства і інш.

4. Парушэнне структуры сям'і (адсутнасць бацькі, канфлікт з айчымам).

Непасрэдным аб'ектам сацыяльнага кантролю ў сферы прафілактыкі злачынстваў выступае асоба падлетка.

Да іх, перш за ўсё, трэба аднесці:

- дзяцей і падлеткаў, якія самавольна пакінулі вучобу ў школах, нідзе не вучацца, не працуюць і вядуць антыграмадскі лад жыцця;

- цяжкавыхоўных і непаспяховых вучняў, якія сістэматычна парушаюць школьны рэжым і правілы грамадскіх паводзін;

- безнаглядных падлеткаў з ліку навучэнцаў, якія ўчынілі правапарушэнні і стаяць на ўліку ў інспекцыях па справах непаўналетніх.

Як вядома, злачынства з'яўляецца следствам складанага ўзаемадзеяння асобы з асяроддзем.

Вынікі работы з дадзенай катэгорыяй навучэнцаў даюць падставу сцвярджаць, што правапарушэнні сярод навучэнцаў у цяперашні час звязаныя з неспрыяльнымі ўмовамі фарміравання асобы, з недахопамі ў маральным і працоўным выхаванні, дрэннай арганізацыі вольнага часу, а таксама ў недастатковай дзейнасці грамадскіх арганізацый у барацьбе з дзіцячай безнагляднасцю і правапарушэннямі.

Псіхалагічныя асаблівасці непаўналетніх правапарушальнікаў.

Як вядома, праблемы часцей за ўсё пачынаюць выяўляцца ў падлеткавым узросце, які лічыцца цяжкім, супярэчлівым, пераходным і ахоплівае перыяд ад 11 да 15 гадоў.

Навучэнцы ў гэтым узросце патрабуюць узмоцненага сацыяльнага кантролю з боку сям'і, школы, грамадскасці. У падлеткаў няўстойлівыя ўстаноўкі, яны яшчэ не ўсвядомілі сваё месца ў жыцці. Аўтарытэт бацькоў у гэты перыяд можа слабець, а ўплыў нефармальных груп бліжэйшага асяроддзя, наадварот, узрастаць, што павышае ступень верагоднасці антыграмадскіх паводзін.

Адначасова адбываецца інтэнсіўнае сацыяльнае развіццё асобы, адчуванне самастойнасці, даросласці. Узнікненне пачуцця даросласці, імкненне быць і лічыцца дарослым - стрыжневая асаблівасць асобы падлетка. У гэты перыяд, асаблівае значэнне надаецца міжасобасным зносінам. Калі ў падлетка не складаюцца адносіны з класам, то ён пачынае шукаць зносіны за межамі класа, школы і часцяком пападае ў самыя неспрыяльныя ўмовы.

Своечасова заўважаныя адхіленні ў паводзінах дзяцей і падлеткаў і правільна арганізаваная педагагічная дапамога могуць адыграць важную ролю ў прадухіленні сітуацый, якія могуць прывесці да правапарушэнняў і злачынстваў.

Вылучаюць наступныя стадыі такіх паводзін падлеткаў:

-паводзіны, звязаныя з свавольствамі гарэзлівасцю, непаслушэнствам, няўрымслівасцю, упартасцю;

-паводзіны, якія выклікаюць больш-менш асуджэнне педагогаў, бацькоў (эпізадычныя парушэнні дысцыпліны, выпадкі забіяцтва, грубасці, дзёрзкасці, несумленнасці);

- дэвіянтныя паводзіны - маральна адмоўныя дзеянні і ўчынкі, якія прынялі характар сістэматычных або звыклых (ілжывасць, прытворства, крывадушнасць, эгаізм, канфліктнасць, агрэсіўнасць крадзеж і т. д.);

- перадзлачынныя паводзіны - паводзіны, якія нясуць ў сабе зародкі крымінальных і дэструктыўных паводзін (эпізодычныя наўмысныя парушэнні норм патрабаванняў, якія рэгулююць паводзіны і ўзаемаадносіны людзей у грамадстве, хуліганства, збіванні, вымагальніцтва, распіццё спіртных напояў, злосныя парушэнні дысцыпліны і агульнапрынятых правіл паводзін і т.д. .);

- супрацьпраўныя або злачынныя паводзіны - паводзіны, звязаныя з рознымі правапарушэннямі і злачынствамі.

Прыкметамі праблемных дзяцей могуць з'яўляцца:

1. Ухіленне ад вучобы з прычыны:

- непаспяховасці па большасці прадметаў;

- адставанні ў інтэлектуальным развіцці;

– арыентацыі на іншыя віды дзейнасці;

– адсутнасці пазнавальных інтарэсаў.

2. Нізкая грамадска-працоўная актыўнасць:

- адмова ад грамадскіх даручэнняў;

– грэблівае стаўленне да спраў класа;

– дэманстратыўная адмова ад удзелу ў працоўных справах;

– грэблівае стаўленне да грамадскай уласнасці, яе псута.

3. Негатыўныя праявы:

- ужыванне спіртных напояў;

– ужыванне псіхатропных і таксічных рэчываў;

- цяга да азартных гульняў;

- курэнне;

- нездаровыя сэксуальныя праявы.

4. Негатыўнасць у ацэнцы рэчаіснасці.

5. Падвышаная крытычнасць у адносінах да педагогаў і дарослых:

- грубасць;

- прагулы;

- пропускі заняткаў;

– недысцыплінаванасць на ўроках;

- збіццё слабых, малодшых;

- вымагальніцтва;

- жорсткае стаўленне да жывёл;

- крадзеж;

- парушэнне грамадскага парадку

Ранняя прафілактыка дзіцячай злачыннасці.

Меры прафілактыкі злачынстваў, якія прымяняюцца на ранніх стадыях, гэта: выяўленне няшчаснага выхавання і дрэнных умоў пражывання дзіцяці, фарміраванне каштоўнасцей і поглядаў у непаўналетняй асобы яшчэ да таго моманту, як такія склаліся; выяўленне і ліквідацыя крыніц негатыўнага ўздзеяння на падлеткаў, якія могуць садзейнічаць асацыяльнаму ладу мыслення і далейшаму здзяйсненню правапарушэнняў з боку дзіцяці; які карэктуе і стрымлівае ўплыў на непаўналетняга з сацыяльна небяспечнымі паводзінамі.

Метады прафілактыкі злачынстваў на дадзеным этапе складаюцца з: прагназаванне, якое заснавана на змене асобасных асаблівасцяў дзяцей-правапарушальнікаў і ўмоў, пры якіх адбываецца парушэнне імі закона; аналіз статыстычных дадзеных, які дазваляе вызначыць шэраг агульных прыкмет, якія сведчаць аб адхіленнях у фармаванні асобы малалетніх асоб.

Папярэджанне рэцыдыву правапарушэння, учыненага дзіцем.

Калі ж дзіця раней учыняла правапарушэнне, знаходзіцца на ўліку ў органах па справах непаўналетніх, то да яго могуць і павінны быць прыменены асаблівыя меры прафілактыкі, якія не дапускаюць рэцыдыву. Дадзены ўзровень прафілактычных мер уключае ў сябе: выпраўленне і перавыхаванне непаўналетняга, які раней здзяйсняў парушэнне закона; ліквідацыю крыніц негатыўнага ўплыву на падлетка-парушальніка. Як ранняя прафілактыка, так і папярэджанне рэцыдыву правапарушэння здзяйсняюцца з выкарыстаннем розных спосабаў і прыёмаў у залежнасці ад сітуацыі. Напрыклад, прафілактыка злачынстваў у школе, якая мае агульны характар, можа заключацца ў правядзенні спецыяльных адкрытых урокаў з запрошанымі на гутарку псіхолагамі, работнікамі дзіцячых папраўчых устаноў, следчымі па справах з непаўналетнімі.

Паважаныя бацькі!

Калі вы - чалавек, які жыве не толькі мінулым, але і сучаснасцю, пры гэтым імкнецца зазірнуць у будучыню, паслухайце нашы парады.

 

 

1. Памятайце, што ваша сям'я і ваша дзіця - гэта самая вялікая каштоўнасць вашага жыцця!

2. Не думайце аб тым, што сям'я нікуды ад вас не дзенецца, не пакідайце яе ў спісе сваіх «вялікіх і важных» спраў на «потым».

3. Зрабіце так, каб вашы зносіны з дзіцем пасля вяртання з працы было максімальна інтэнсіўным.

4. Не пераносіце вашыя праблемы на рабоце на зносіны з вашым дзіцем.

5. Цікаўцеся не толькі адзнакамі ў дзённіку, паспрабуйце ацаніць і пазнаць яго душэўны стан, уражанне ад пражытага дня, ад зносін з сябрамі і аднагодкамі.

6. Калі ёсць крыху вольнага часу, выкарыстайце яго на тое, каб пазнаёміцца і пагутарыць з сябрамі вашага дзіцяці.

7. Не марнуйце вечар на тэлевізар, неабавязковыя тэлефонныя званкі, лепш абдыміце сваё дзіця і пашапчыцеся з ім аб найважнейшым, дарагім і патаемным і для яго, і для вас!

8. Расказвайце пра свае перажыванні ў тым узросце, у якім цяпер ваша дзіця.

9. Вывучайце сваё дзіця, знаёмцеся з яго унутраным светам своечасова, бойцеся спазніцца!

10. Будзьце ўважлівыя і назіральныя, зважайце на любыя змены ў паводзінах свайго дзіцяці.

11. Не абрывайце сваё дзіця на паўслове, спяшаецеся выслухаць яго.

12. Старайцеся гаварыць са сваім дзіцем адкрыта і на самыя далікатныя тэмы.

13. Асцерагайцеся атрымання інфармацыі аб вашым дзіцяці з чужых вуснаў.

14. Не выказвайцеся негатыўна аб тых перажываннях, якія былі звязаныя з вашым сталеннем. Дзіця будзе іх перажываць з вашай пазіцыі і ўспрымаць так, як успрымалі вы.

15. У перыяд палавога паспявання хлопчыкам важна атрымліваць падтрымку і адабрэнне з боку мам, а дзяўчынкам - з боку тат.

16. Старайцеся абараніць сваё дзіця ўсімі магчымымі спосабамі, калі ён у гэтым мае патрэбу.

17. Ніколі не забывайце аб тым, што свайму дзіцяці трэба давяраць.

18. Не адштурхвайце сваё дзіця і не адмахвайцеся ад яго, дайце яму магчымасць абняць вас, прыціснуцца да вас. Гэта дае яму эмацыянальны зарад на новы дзень, новыя сустрэчы, дае адчуванні шчасця і ўпэўненасці ў заўтрашнім дні. Не пазбаўляйце яго гэтай радасці!

19. Дайце свайму дзіцяці зразумець, што ён вам патрэбны, што ён не клопат, а радасць, як бы цяжка матэрыяльна і маральна вам у жыцці не было.

20. Памятайце! Пазбаўляючы свайго дзіцяці радасці зносін з вамі сёння, вы пазбаўляеце сябе зносін з ім у старасці!

 

Правілы паводзін з падлеткамі: асаблівасці пераходнага ўзросту

Падлеткавы ўзрост - гэта час інтэнсіўнага, але нераўнамернага развіцця. Розныя сістэмы арганізма развіваюцца з рознай хуткасцю. Розныя тэмпы фізічнага і псіхічнага развіцця. Адзін хлопчык у 14-15 гадоў выглядае ўжо амаль дарослым, іншы- толькі пачынае раставацца з дзяцінствам. Такія ж значныя адрозненні існуюць і ў псіхічным развіцці, у інтарэсах, у разумовай сталасці, узроўні самастойнасці дзяцей, прычым адрозненні гэтыя не выключэнне, а правіла. Падлетак можа быць у адных адносінах ужо дарослым, а ў іншых - яшчэ зусім дзіцем. Пласты дзяцінства ў ім мудрагеліста ўжываюцца з пластамі даросласці.

Сацыяльнае сталенне па часе адрозніваецца ад фізічнага. Фізічнае паспяванне падлетка адбываецца сёння значна хутчэй і заканчваецца раней, чым у мінулым стагоддзі. З сацыяльным жа паспяваннем справа ідзе значна складаней. Тэрміны навучання за апошнія гады істотна падоўжыліся. Сучасная моладзь вучыцца значна даўжэй, чым яе аднагодкі ў мінулым. Пазней пачынаецца і працоўная дзейнасць.

Падлеткавы ўзрост - гэта ўзрост дапытлівага розуму, прагнага імкнення да спазнання, узрост кіпучай энергіі, бурнай актыўнасці, ініцыятыўнасці, смагі дзейнасці. Падлетак часта ўжо ставіць перад сабой мэты, сам плануе іх здзяйсненне. Але недастатковасць волі адбіваецца, у прыватнасці, у тым, што, праяўляючы настойлівасць у адным відзе дзейнасці, падлетак можа не праяўляць яе ў іншых відах. Нараўне з гэтым падлеткавы ўзрост характарызуецца імпульсіўнасцю. Часам падлеткі спачатку зробяць, а потым падумаюць, хаця пры гэтым усведамляюць, што варта было б паступіць наадварот.

Падлетак, як ужо адзначалася, імкнецца быць і лічыцца дарослым. Ён усяляк пратэстуе, калі яго кантралююць, караюць, патрабуюць паслухмянасці, падпарадкавання, не лічачыся з яго жаданнямі, інтарэсамі, што прыводзіць да канфліктаў у сям'і і школе.

Якія псіхалагічныя асаблівасці падлеткаў робяць гэты ўзрост асабліва небяспечным?

Нераўнамернасць фізічнага развіцця адбіваецца на агульнай дзейнасці. Часта дзеці скардзяцца на хуткую стамляльнасць, галаўныя болі, галавакружэнне. Гэта, як правіла, не сімуляцыя, а праявы асаблівасцяў развіцця. У гэты перыяд арганізм асабліва ранімы і адчувальны да навакольных уздзеянняў. Таму вельмі важна ствараць для падлеткаў правільны рэжым, сачыць, каб яны дастаткова спалі, адпачывалі, гулялі.

Псіхічная арганізацыя падлетка вельмі нестабільная, прычым на ўсіх узроўнях: эмоцыі, пачуцці, інтэлект. Падлеткі часта бываюць ранімымі і ў той жа час грубымі, хвалююцца і адначасова могуць быць нястрыманымі.

Часта нам даводзіцца чуць ад дзяцей крыўдныя ці несправядлівыя выказванні. Але, як правіла, гэтыя выказванні выкліканы не столькі іх сапраўдным стаўленнем да нас, колькі сітуатыўным эмацыйным станам. Дарослым важна разумець, што падлеткі не заўсёды здольныя сябе кантраляваць. Нягледзячы на ​​ўсё сваё імкненне да даросласці, яны яшчэ недастаткова сталыя для гэтага і маюць патрэбу ў кіраўніцтве з боку.

У падлеткавым узросце з асаблівай вастрынёй паўстае праблема балансу падтрымкі і кантролю. Часта падлеткі актыўна паўстаюць супраць кантролю і кіраўніцтва з боку дарослых, адстойваючы права на самастойнасць. І мы выяўляем масу неадпаведнасцей у іх словах: з аднаго боку, яны жадаюць прыходзіць дадому так позна, як ім гэтага захочацца, з іншай - не могуць самі ўспомніць пра зададзенае дамашняе заданне і несабраны партфель.

На самой справе ў гэтым няма супярэчнасцей. Дарослымі не становяцца адначасова, гэтаму яшчэ нашым падлеткам толькі трэба навучыцца. Дзяцінства - гэта яшчэ не той час, калі дзеці могуць цалкам абыходзіцца без бацькоўскага кантролю, проста могуць памяняцца суадносіны гэтага кантролю. Дарэчы, самі дзеці, што б яны не заяўлялі ў момант канфлікту, яны таксама маюць патрэбу ў дапамозе дарослых. Адсутнасць увагі да свайго жыцця яны лічаць праявай абыякавасці. Таму вельмі важна, каб мы, дарослыя, дапамаглі падлеткам справіцца з унутранымі канфліктамі. Менавіта ад нас патрабуецца гнуткасць паводзін і своечасовае рэагаванне на запатрабаванні дзіцяці. Якім чынам можна шукаць баланс кантролю і самастойнасці?

Калі дзіця дасягае падлеткавага ўзросту, можна падзяліць усе патрабаванні да яго на тры ўмоўныя групы. Да першай групы адносяцца патрабаванні, выкананне якіх не абмяркоўваецца. Напрыклад, гэта тыя патрабаванні, якія маюць непасрэднае дачыненне да бяспекі: вяртацца дадому да вызначанага часу, тэлефанаваць, калі затрымоўваешся і г.д., а таксама некаторыя патрабаванні, якія датычацца абавязкаў дзіцяці ў школе і дома. Да другой групы адносяцца патрабаванні, варыянты выканання якіх мы, як бацькі, гатовы абмяркоўваць з падлеткам. Напрыклад, колькі часу праводзіць за камп’ютарам ці як планаваць вольны час. І нарэшце, да трэцяй групы адносіцца тое, што дзіця вырашае самастойна, але вы гатовыя аказаць яму дапамогу падтрымкай або парадай, калі спатрэбіцца. Гэтыя групы патрабаванняў неабходна абмеркаваць з дзіцем. Зрабіць гэта можна прыкладна ў такой форме: “Цяпер ты ўжо дарослы і многія пытанні можаш вырашаць сам. Напрыклад, мне здаецца, што ты здольны сам вырашаць, якія кружкі табе наведваць. У некаторых выпадках я гатова абмяркоўваць з табой варыянты. Напрыклад, як ты лічыш, колькі часу ты можаш праводзіць за камп’ютарам? Але ёсць некаторыя правілы жыцця ў доме, якія табе давядзецца выконваць, пакуль ты жывеш з намі. Напрыклад, гэта датычыцца часу вяртання дадому».

Паступова некаторыя патрабаванні могуць пераходзіць з адной групы ў іншую: скажам, калі вы ўпэўненыя ў тым, што ваша дзіця здольнае самастойна планаваць выкананне ўрокаў, кантроль за дадзенай дзейнасцю можна перадаць яму.

Вялікую цяжкасць дастаўляюць нам частыя перапады настрою і эмацыйныя зрывы ў падлеткаў. Успомнім той час, калі нашы дзеці былі зусім маленькімі, калі яны толькі навучыліся хадзіць і спрабавалі даследаваць навакольны свет. Нам даводзілася хаваць ад іх вострыя прадметы, прыбіраць вышэй вазы, замыкаць скрыні. Мы ставіліся да гэтага з разуменнем, усведамляючы, што гэтыя цяжкасці часовыя і дзеці навучацца паводзіць сябе стрымана. Мы разумелі, што дзіця не знарок хапае прадмет, які яму спадабаўся, ён проста пакуль не можа ўтрымацца. А калі дзеці дасягаюць падлеткавага ўзросту, нам усё цяжэй паблажліва ставіцца да тых ці іншых капрызаў ці выпадаў. Нам здаецца, што яны ўжо дастаткова дарослыя, а іх учынкі - цалкам асэнсаваныя. Вельмі часта падлеткі, падобна маленькім дзецям, паступаюць пад уплывам не асэнсаваных матываў, а імгненных эмацыйных станаў. Таму вельмі важна не абмяркоўваць з імі іх паводзіны або іх выказванні ў тых сітуацыях, калі падлеткі ўзбуджаныя, засмучаныя, раздражнёныя. Лепш перанесці размову на той час, калі дзеці супакояцца. Акрамя таго, у некаторых сітуацыях неабходна ўлічваць іх нестабільны стан і рабіць на гэта скідку, рэагуючы на ​​тыя ці іншыя словы і ўчынкі.

Пачуццё даросласці, якое ўзнікае ў падлеткаў, таксама патрабуе да сябе асаблівага стаўлення. З аднаго боку, вельмі важна падтрымліваць у іх адчуванне кампетэнтнасці, незалежнасці, значнасці. Гэта можна зрабіць рознымі спосабамі. Напрыклад, выслухаць іх меркаванне па тым ці іншым пытанні жыцця сям'і ці звяртацца да падлетка як да эксперта: "Як ты лічыш, як лепш паступіць у гэтай сітуацыі?". Калі рашэнне было прынята на падставе меркавання падлетка і аказалася ўдалым, неабходна голасна падкрэсліць гэты факт: «Як добра, што ты нам параіў схадзіць на гэты фільм, ён сапраўды вельмі цікавы». Калі падлетак бачыць, што з ім лічацца, яго меркаванне мае значэнне для дарослых, гэта, з аднаго боку, дапамагае падтрымліваць яго самаацэнку, а з другога - палягчае кантакт з ім.

Перыяд, калі дзіця становіцца падлеткам, складаны не толькі для яго, але і для нас - тых дарослых, якія з ім узаемадзейнічаюць. Нядзіўна, што ў нас таксама могуць узнікаць тыя ці іншыя цяжкасці ва ўзаемадзеянні з ім. Мы з вамі разгледзелі толькі некаторыя шляхі ўстанаўлення кантакту з падлеткамі. У залежнасці ад індывідуальных асаблівасцей у дзяцей могуць узнікаць спецыфічныя цяжкасці пры праходжанні падлеткавага ўзросту. І тут важна памятаць аб тым, што асаблівасці паводзін і змяненняў дзіцяці ў падлеткавым перыядзе - гэта з'ява часовая, якая звязана з заканамернасцямі ўзроставага развіцця.

свернуть

Тэма 1. Сям’я як персанальнае мікраасяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці. Маральныя і культурныя каштоўнасці сям’і.

Сям'я-агульначалавечая каштоўнасць.

Сям'я-найважнейшы інстытут сацыялізацыі падрастаючых пакаленняў. Сям'я - малая сацыяльная група, натуральнае асяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці, якая закладвае асновы асобы.

Галоўнае прызначэнне сям'і-выхаванне дзяцей. Сям'я-персанальнае асяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці, якасць якой вызначаецца шэрагам параметраў. Сацыяльна-культурны параметр залежыць ад адукацыйнага ўзроўню бацькоў і іх удзелу ў жыцці грамадства; сацыяльна-эканамічны вызначаецца маёмаснымі характарыстыкамі і занятасцю бацькоў на працы; тэхніка-гігіенічны залежыць ад умоў пражывання, абсталяванасці жылля, асаблівасцяў ладу жыцця; дэмаграфічны вызначаецца структурай сям'і. Які б бок развіцця дзіцяці мы не ўзялі, заўсёды апынецца, што вырашальную ролю ў яго эфектыўнасці на тым ці іншым узроставым этапе гуляе сям'я.

Якія функцыі і задачы развіццёвай дзейнасці сучаснай сям'і?

Галоўнымі функцыямі сям'і з'яўляюцца:

* выхаваўчая;

* аздараўленчая;

* духоўна-маральная;

* пазнавальна-адукацыйная;

* бытавая;

* працоўная;

* культурна-асветніцкая;

* вольнага часу-творчая;

* стымулюючая самастойны вопыт асобы;

* ахоўная.

Галоўныя задачы сямейнага выхавання гэта:

* гарманічнае развіццё дзіцяці;

* клопат пра здароўе дзяцей;

* дапамога ў вучэнні;

* працоўнае выхаванне і дапамогу ў выбары прафесіі;

* дапамога ў сацыялізацыі асобы;

* фарміраванне вопыту гуманных, эмацыйна-маральных адносін;

* клопат аб агульнакультурным і інтэлектуальным развіцці;

* развіццё інтарэсаў, схільнасцяў, здольнасцяў і творчасці;

* падрыхтоўка да самавыхаванню і самаразвіцця;

*палавое выхаванне, падрыхтоўка да будучага сямейнага жыцця.

Такім чынам, галоўнымі, вечнымі кампанентамі сямейнага выхавання застаюцца:

* клімат сямейнага выхавання (традыцыі, ўтульнасць, адносіны);

* рэжым сямейнага жыцця;

* змест дзейнасці (бацькі, маці, дзядулі, бабулі, дзяцей).

Сучасныя сем'і, развіваюцца ва ўмовах якаснай і супярэчлівай грамадскай сітуацыі. З аднаго боку, назіраецца паварот грамадства да праблем і патрэб сям'і, распрацоўваюцца і рэалізуюцца комплексныя мэтавыя праграмы па умацаванню і павышэнню яе значнасці в выхаванні дзяцей. З іншага боку, назіраюцца працэсы, якія прыводзяць да абвастрэння сямейных праблем. Гэта перш за ўсё падзенне жыццёвага ўзроўню большасці сем'яў, рост колькасці разводаў, адмоўна ўплываюць на псіхіку дзяцей, Павелічэнне колькасці няпоўных і якія маюць аднаго дзіцяці сем'яў. Значная частка падлеткаў аддаляецца ад бацькоў. Такім чынам, у складаных сучасных умовах сям'і патрабуецца сістэматычная і кваліфікаваная дапамога з боку школы. Толькі ў працэсе ўзаемадзеяння педагогаў і бацькоў можна паспяхова вырашаць праблему развіцця асобы школьніка.

Працэс узаемадзеяння сям'і і школы павінен быць накіраваны на актыўнае ўключэнне бацькоў у вучэбна-выхаваўчы працэс, у пазаўрочную дасугавую дзейнасць, супрацоўніцтва з дзецьмі і педагогамі.

Сям'я з'яўляецца фактарам сацыялізацыі асобы. У сям'і адбываецца інтэнсіўны кантакт дзіцяці з бацькамі і іншымі дарослымі членамі сямейнай групы. Менавіта ў сям'і фарміруюцца культура паводзін і знешняга выгляду, адбываецца развіццё культурных інтарэсаў і патрэбаў.

Разам з тым, сям'я-адна з вышэйшых маральных каштоўнасцяў грамадства. Сям'я выконвае разнастайныя функцыі, але галоўная з іх-гэта фізічнае і сацыяльнае ўзнаўленне, новых людзей. Выхаваўчая функцыя сям'і выяўляецца ў свядомых уздзеяннях бацькоў на дзяцей у адпаведнасці з узроўнем іх разумення, імкненнямі і надзеямі.

У задачу сям'і па народных поглядах ўваходзіць не толькі тое, каб мець дзяцей, але і вырасціць і выхаваць іх, перадаць дзецям сацыяльны вопыт (веды, перакананні, жыццёвыя мэты, правілы паводзін у грамадстве). Гэты вопыт можа быць перададзены наступнаму пакаленню толькі шляхам выхавання.

Сям'я, выконваючы свае функцыі, ажыццяўляе падрыхтоўку новага пакалення да жыцця. Сямейныя адносіны, выхаваўчае ўздзеянне бацькоў, усіх членаў сям'і на дзяцей, сацыялізацыя асобы ў сям'і выступаюць вырашальным фактарам развіцця і фарміравання асобы. Педагогіка сям'і заўсёды была ў цэнтры ўвагі народа. Першымі выхавацелямі дзяцей з'яўляюцца бацька і маці. Народ разглядаў сям'ю як калыска чалавецтва, як асноўны фактар фарміравання свабоднай асобы, на прыступкі развіцця дзяцей малодшага школьнага ўзросту.

Сям'я-прастора чалавечых сувязяў і адносін, дзе закладваюцца асновы гуманістычных адносін і даверу чалавека да чалавека. "Сямейнае жыццё для дзіцяці - тое ж, што для дарослых грамадская. Душа яго сілкуецца ўражаннямі, атрыманымі ў сям'і. Вопыт сямейнага жыцця дзіцяці фармуецца "вельмі рана", абдымае ўсе людскія адносіны, якія даступныя назіранні дзіцяці.

Сям'я з'яўляецца найважнейшым інстытутам сацыялізацыі асобы. Менавіта ў сям'і чалавек атрымлівае першы вопыт сацыяльнага ўзаемадзеяння. На працягу пэўнага часу сям'я наогул з'яўляецца для дзяцей адзіным месцам атрымання такога вопыту. Сям'ю можна разглядаць у якасці мадэлі і формы базавага жыццёвага трэнінгу асобы. Сацыялізацыя ў сям'і адбываецца як у выніку мэтанакіраванага працэсу выхавання, так і па механізме сацыяльнага навучэння. У сваю чаргу, сам працэс сацыяльнага навучэння таксама ідзе па двух асноўных напрамках. З аднаго боку, набыццё сацыяльнага вопыту ідзе ў працэсе непасрэднага ўзаемадзеяння дзіцяці з бацькамі, братамі і сёстрамі, а з другога боку, сацыялізацыя ажыццяўляецца за кошт назірання асаблівасцяў сацыяльнага ўзаемадзеяння іншых членаў сям'і паміж сабой.

Выхаваўчы патэнцыял сям'і і эфектыўнасць яго рэалізацыі абумоўлены многімі сацыяльнымі (палітычнымі, эканамічнымі, дэмаграфічнымі, псіхалагічнымі) фактарамі аб'ектыўнага і суб'ектыўнага характару. Да іх ставяцца:

- фактары макраасяроддзе і тыя змены, якія ў ёй адбываюцца;

- структура сям'і (нуклеарная або многопоколенная, поўная або няпоўная, шматдзетная або маладэтных);

- матэрыяльныя ўмовы яе жыццядзейнасці (узровень даходаў, жыллёвыя ўмовы, добраўпарадкаванасць побыту і інш.);

- асобасныя характарыстыкі бацькоў (сацыяльны статус, узровень адукацыі, Агульная і псіхолага-педагагічная культура, арыентацыі і ўстаноўкі на выхаванне і адукацыя дзяцей);

- псіхалагічны клімат у сям'і, сістэма і характар узаемаадносін паміж яе членамі, іх сумесная дзейнасць;

- дапамога сям'і з боку грамадства і дзяржавы ў адукацыі і выхаванні дзяцей, сацыялізацыі падрастаючага пакалення.

Першым выхаваўчым асяроддзем чалавека з'яўляецца сям'я. Менавіта яна-аснова ўсяго пазітыўнага і негатыўнага ў лёсе кожнага чалавека, у фарміраванні яго асобы. Але нельга не бачыць, якое разбуральнае ўздзеянне на сям'ю аказаў сацыяльна-эканамічны і палітычны крызіс. Назіраецца рэзкая дыферэнцыяцыя даходаў сем'яў. Многія з іх не змаглі прыстасуецца да новых умоў, сфармаваць ахоўныя стратэгіі і механізмы. Паглыбляецца дэзарганізацыя жыцця, руйнуюцца якія склаліся маральна-этычныя нормы і традыцыі, сямейны ўклад. Усё гэта негатыўна адбіваецца на выхаваўчым патэнцыяле сям'і, яе ролі ў сацыялізацыі дзяцей. Матэрыяльнае няшчасце, высокі ўзровень занятасці бацькоў, неспрыяльная псіхалагічная атмасфера згубна ўплываюць на развіццё дзяцей. Усё гэта, негатыўна адбіваецца на выхаваўчым патэнцыяле сем'яў і працэсе сацыялізацыі дзяцей. Наяўнасць аднаго або некалькіх дзяцей у сям'і прадвызначае вынікі сямейнага выхавання і сацыялізацыі не само па сабе, а толькі ў сістэме такіх не менш важных паказчыкаў, як псіхалагічная атмасфера сям'і, асабісты прыклад бацькоў, узровень іх адукацыі і педагагічнай культуры і інш.

Рэальна ўзмацніць выхаваўчы патэнцыял, асабліва маладой сям'і, можа дапамога ў выхаванні дзяцей з боку старэйшага пакалення (бабуля, дзядуля і іншых сваякоў). Разам з выкананнем бытавых абавязкаў і сыходам за дзецьмі яны служаць своеасаблівым транслятарам сацыяльнага вопыту, назапашанага іх пакаленнем. У сувязі з рэаліямі сённяшняга дня іх дапамога станавіцца ўсё больш актуальнай, а попыт на яе з боку маладых бацькоў няўхільна расце.

Унутрысямейных адносіны ёсць, па сутнасці, міжасобасныя адносіны ў працэсе зносін. Менавіта ў працэсе зносін з дарослымі дзеці набываюць навыкі прамовы і мыслення, прадметных дзеянняў, асвойваюць сацыяльны вопыт, успрымаюць лад жыцця сям'і для наступнага яго ўзнаўлення.

Даследаванні паказалі што, маральна-эмацыйны клімат сям'і ў значнай меры фармуецца адносінамі паміж бацькам і маці. Сацыялізацыя, маральнае і псіхічнае развіццё дзяцей у сям'і залежаць ад ступені гарманічнасці шлюбных адносін.

Практыка паказвае, што найбольш высокім выхаваўчым патэнцыялам валодае тып сям'і, заснаваны на роўнасці і партнёрстве. Эгалітарныя шлюбныя адносіны спрыяюць развіццю ў дзяцей такіх якасцяў, як дабрыня, працавітасць, дысцыплінаванасць, уменне пастаяць за сябе, самастойнасць, бескарыслівасць, сціпласць, адказнасць, самакрытычнасць. Дзеці з такіх сем'яў лепш падрыхтаваныя да ролі будучага сем'яніна, праяўляюць вялікую клопат пра бацькоў, змест іх жыццёвых мэтаў уяўляе вялікую сацыяльную каштоўнасць, чым у дзяцей з іншых сем'яў.

Досвед працы сведчыць, што такія якасці дзяцей, як адказнае стаўленне да вучобы, працавітасць, таварыскасць, спагадлівасць і шэраг іншых, непасрэдна карэлююць з адсутнасцю сур'ёзных канфліктаў паміж бацькамі. У канфліктных сем'ях у дзяцей фармуюцца супрацьлеглыя якасці-безадказнае стаўленне да вучобы, нежаданне працаваць, замкнёнасць, нядобразычлівасць.

Колькасць паўнавартасных сем'яў працягвае скарачацца. Статыстыка сцвярджае, што 40% створаных сем'яў распадаецца ўжо ў першы год. Кожная другая сям'я распадаецца ў працягу дзесяці гадоў. На тысячу сем'яў прыпадае толькі 34, у якіх колькасць дзяцей дасягае трох і больш. У 443 сем'ях з тысячы дзяцей наогул няма! Гэта вельмі трывожны сігнал.

Больш важным у плане сямейнага выхавання і сацыялізацыі з'яўляюцца адносіны паміж бацькамі і дзецьмі. Негатыўныя якасці асобы ўзнікаюць пры дэфіцыце бацькоўскай любові, калі дзеці не атрымліваюць неабходнага зарада станоўчых эмоцый, пазбаўленыя бацькоўскай прыхільнасці. Дзіця ў такой сям'і расце пасіўным і няўпэўненым, агрэсіўным і клапатлівым.

Таксама існуе дэфіцыт зносін бацькоў з дзецьмі. Напрыклад, у настольныя гульні (шахматы, шашкі, лато і інш.) гулялі з дзецьмі досыць часта бацькі ў 64% сем'яў, а ў 10% сем'яў гэта не практыкавалася наогул. Хадзілі з дзецьмі на лыжах, каталіся на каньках 55% бацькоў, а 12% - не рабілі гэтага ніколі. Сярод відаў заняткаў з дзецьмі ў працоўныя дні часцей за ўсё адрозніваліся чытанне, гутаркі. Далей кантроль хатніх заданняў, гульні і навучанне працоўным навыкам. Вялікае значэнне для сацыялізацыі дзяцей мае іх ўключэнне ў розныя віды дзейнасці сям'і, іх далучэнне да працы. Удзел дзяцей у сямейным гаспадарча-бытавым працы неабходна не толькі ў чыста практычных мэтах, але і з пункту гледжання іх выхавання і падрыхтоўкі да самастойнага жыцця, а таксама ўмацавання сувязяў пакаленняў у сям'і.

Бацькам неабходна далучаць дзяцей у працоўную жыццё сям'і для развіцця яго волі, настойлівасці, дысцыплінаванасці, пачуцці абавязку і адказнасці. Залатое правіла педагогікі дашкольнага перыяду: "не рабіць за дзіця таго, што ён можа сам зрабіць, што яму трэба самому зрабіць і, такім чынам, што ён павінен сам зрабіць. Дзіцячая праца ў сям'і-дзейсны сродак сацыялізацыі дзяцей. Дзеці павінны ўсведамляць і адчуваць, што яны не толькі паслухмяныя выканаўцы заданняў дарослых, але члены працоўнай сям'і, каштоўныя памочнікі дарослых.

Сям'я-грамадскі механізм ўзнаўлення чалавека, адносіны паміж мужам і жонкай, бацькамі і дзецьмі, заснаваная на гэтых адносінах малая група, члены якой звязаны агульнасцю побыту, узаемнай маральнай адказнасцю і ўзаемадапамогай.

Функцыі сям'і звязаны з патрэбамі грамадства і асобы (у прыналежнасці да сямейнага групе). Без ўсебаковага задавальнення патрэбаў асобы сям'я не будзе стабільная і таму не зможа ў поўнай меры задавальняць грамадскія інтарэсы і патрэбы. Функцыі сям'і глыбока гістарычна, цесна звязаны з сацыяльна-эканамічнымі ўмовамі жыццядзейнасці грамадства, і з цягам часу мяняюцца як характар функцый, так і іх іерархія. Аналіз айчыннай і замежнай літаратуры дазваляе вылучыць асноўныя тыпы функцый сучаснай сям'і, якія прадстаўлены ў сувязі з асноўнымі сферамі жыццядзейнасці.

Функцыі сям'і-гэта спосабы праявы яе актыўнасці, спосабы жыццядзейнасці ўсёй сям'і і асобных яе членаў.

У сацыяльнай педагогіцы вызначаюць наступныя функцыі сям'і ў працэсе сацыялізацыі.

Па-першае, фізічнае і эмацыйнае развіццё чалавека. У маленстве і раннім дзяцінстве гэтая функцыя адыгрывае вызначальную ролю, якая не можа быць кампенсаваная іншымі інстытутамі сацыялізацыі. У дзіцячым, малодшым школьным і падлеткавым узростах яе ўплыў застаецца вядучым, але перастае быць адзіным. Затым ролю гэтай функцыі памяншаецца, а ў старэчым узросце зноў становіцца дамінуючай.

Па-другое, сям'я гуляе вызначальную ролю ў фарміраванні псіхалагічнага полу дзіцяці ў першыя тры гады яго жыцця. Як высветлілася, вырашальнае значэнне ў гэтым мае бацька, бо менавіта ён, як правіла, дыферэнцыявання ставіцца да дачкі і сыну (у прыватнасці, заахвочвае актыўнасць, агрэсіўнасць ў сына і жаноцкасць, мяккасць у дачкі). Паколькі маці звычайна аднолькава цёпла ставіцца да дзяцей обоего полу, пастолькі адсутнасць у сям'і бацькі або яго толькі фармальнае наяўнасць робіць эфектыўнасць палавой сацыялізацыі праблематычнай.

Па-трэцяе, сям'я адыгрывае вядучую ролю ў разумовым развіцці дзіцяці, а таксама ўплывае на меру далучэння чалавека да культуры на ўсіх этапах сацыялізацыі.

Па-чацвёртае, сям'я мае важнае значэнне ў авалоданні чалавекам сацыяльнымі нормамі, а калі гаворка ідзе пра нормы, якія вызначаюць выкананне ім сямейных роляў, роля сям'і становіцца кардынальнай.

Па-пятае, у сям'і фармуюцца фундаментальныя каштоўнасныя арыентацыі чалавека ў сферах сямейных і міжэтнічных адносін, а таксама вызначаюць яго стыль жыцця, сферы і ўзровень дамаганняў, жыццёвыя памкненні, планы і спосабы іх дасягнення.

Па-шостае, сям'і ўласцівая функцыя сацыяльна-псіхалагічнай падтрымкі чалавека, ад чаго залежыць яго самаацэнка, узровень самапавагі, мера самопринятия, аспекты і эфектыўнасць самарэалізацыі.

Такім чынам, найважнейшая сацыяльная функцыя сям'і-выхаванне і развіццё дзяцей, сацыялізацыя падрастаючага пакалення. Педагагічнае забеспячэнне сям'і ўключае ў сябе не толькі яе магчымасці ў сферы духоўна-практычнай дзейнасці бацькоў, накіраванай на фарміраванне ў дзяцей пэўных якасцяў, але і тыя, якія закладвае сямейная мікраасяроддзе, вобраз сям'і ў цэлым.

Тэма 2. Прафілактыка праблемных паводзін падлеткаў.

Праблема падлеткаў-правапарушальнікаў у сучасным грамадстве ўяўляе сабой адну з самых складаных і супярэчлівых. На жаль, не кожны падлетак, ўсведамляе якія здзяйсняюцца ім супрацьпраўныя дзеі вядуць да цяжкіх і цяжка-папраўная наступстваў.

Правапарушэнне - гэта вінаватае паводзіны праводееспособного асобы, якое супярэчыць прадпісанням норм права, робіць шкоду іншым асобам і цягне за сабой юрыдычную адказнасць.

Усе правапарушэння прынята падпадзяляць на дзве групы: правіны і злачынствы (самыя цяжкія правапарушэнні).

Правіны могуць быць працоўнымі, дысцыплінарнымі, адміністрацыйнымі і грамадзянскімі (дэліктнага).

Пад злачынствамі разумеюць, як правіла, крымінальныя злачынствы, то ёсць дзеі, якія парушаюць крымінальны закон. Яны могуць адрознівацца па катэгорыі цяжару.

У залежнасці ад выгляду правапарушэння вылучаюць адпаведную адказнасць - крымінальную, адміністрацыйную, дысцыплінарную, грамадзянска прававую.

• Крымінальная адказнасць - адказнасць за парушэнне законаў, прадугледжаных Крымінальным кодэксам. Злачынства, прадугледжанае крымінальным законам грамадска небяспечнае, якое замахваецца на грамадскі лад, уласнасць, асоба, правы і свабоды грамадзян, грамадскі парадак (забойства, рабаванне, згвалтаванне, абразы, дробныя крадзяжы, хуліганства). За злоснае хуліганства, крадзеж, згвалтаванне крымінальная адказнасць наступае з 14 гадоў.
• Адміністрацыйная адказнасць прымяняецца за парушэнні, прадугледжаныя кодэксам аб адміністрацыйных правапарушэннях. Да адміністрацыйным парушэнні адносяцца: парушэнне правілаў дарожнага руху, парушэнне супрацьпажарнай бяспекі. За адміністрацыйныя правапарушэнні да адказнасці прыцягваюцца з 16 гадоў. Пакаранне: штраф, папярэджанне, папраўчыя работы.
• Дысцыплінарная адказнасць - гэта парушэнне працоўных абавязкаў, г.зн. парушэнне працоўнага заканадаўства, да прыкладу: спазненне на працу, прагул без уважлівай прычыны.
• Грамадзянска - прававая адказнасць рэгулюе маёмасныя адносіны. Пакарання да правапарушальніку: пакрыццё шкоды, выплата шкоды.

Прафілактычная праца з навучэнцамі - працэс складаны, шматаспектны, працяглы па часе. Спецыфічная задача школы ў сферы папярэджання правапарушэнняў заключаецца ў правядзенні ранняй прафілактыкі, гэта значыць стварэнне ўмоў, якія забяспечваюць магчымасць нармальнага развіцця дзяцей: выяўленне навучэнцаў, схільных да парушэння маральна-прававых нормаў, вывучэнне педагогамі індывідуальных асаблівасцяў такіх школьнікаў і прычын маральнай дэфармацыі асобы, своечасовае выяўленне тыповых крызісных сітуацый, якія ўзнікаюць у навучаюцца пэўнага ўзросту, выкарыстанне магчымасцяў вучнёўскага самакіравання, ўцягванне ў правядзенне школьных мерапрыемстваў, праца з нядобранадзейнымі сем'ямі.

Своечасова заўважаныя адхіленні ў паводзінах дзяцей і падлеткаў і правільна арганізаваная педагагічная дапамога могуць згуляць важную ролю ў прадухіленні сітуацый, якія могуць прывесці да правапарушэнняў і злачынстваў.

Вылучаюць наступныя стадыі адкланяўся паводзін падлеткаў:

• паводзіны, звязанае з свавольствамі свавольствам, празь непаслушэнства, няўрымслівым, упартасцю;
• ганіць паводзіны - паводзіны, якое выклікае больш ці менш асуджэнне навакольных, педагогаў, бацькоў (эпізадычныя парушэнні дысцыпліны, выпадкі Задзірлівасць, грубасці, дзёрзкасці, несумленнасці);
• дэвіянтныя паводзіны - маральна адмоўныя дзеянні і ўчынкі, якія прынялі характар ​​сістэматычных або звыклых (ілжывасць, прытворства, крывадушнасць, эгаізм, канфліктнасць, агрэсіўнасць крадзеж і т. д.);
• паводзіны, якое нясе ў сабе зародкі крымінальнага і дэструктыўнага паводзін (эпізадычныя наўмысныя парушэнні нормаў патрабаванняў, якія рэгулююць паводзіны і ўзаемаадносіны людзей у грамадстве, хуліганства, збіцця, вымагальніцтва, распіццё спіртных напояў, злосныя парушэнні дысцыпліны і агульнапрынятых правілаў паводзінаў і т. д. );
• супрацьпраўнае або злачыннае паводзіны - паводзіны, звязанае з рознымі правапарушэннямі і злачынствамі.

Прыкметамі праблемных дзяцей могуць з'яўляцца:

1. Ухіленне ад вучобы з прычыны:

- Непаспяховасці па большасці прадметаў;

- Адставання ў інтэлектуальным развіцці;

- Арыентацыі на іншыя віды дзейнасці;

- Адсутнасці пазнавальных інтарэсаў.

2. Нізкі грамадска-працоўная актыўнасць:

- Адмова ад грамадскіх даручэнняў;

- Грэблівае стаўленне да спраў класа;

- Дэманстратыўны адмова ад удзелу ў працоўных справах;

- Грэблівае стаўленне да грамадскай уласнасці, яе псаванне.

3. Негатыўныя праявы:

- Ужыванне спіртных напояў;

- Ўжыванне псіхатропных і таксічных рэчываў;

- Цяга да азартных гульняў;

- Курэнне;

- Нездаровыя сэксуальныя праявы.

4. Негатывізм ў ацэнцы рэчаіснасці.

5. Падвышаная крытычнасць па адносінах да педагогаў і дарослым:

- Грубасць;

- Бойкі;

- Прагулы;

- Пропускі заняткаў;

- Недысцыплінаванасць на ўроках;

- Збіццё слабых, малодшых;

- Вымагальніцтва;

- Жорсткае стаўленне да жывёл;

- Крадзеж;

- Парушэнне грамадскага парадку;

- Нематываваныя ўчынкі.

6. Стаўленне да выхаваўчым мерапрыемствам:

- Абыякавае;

- Скептычнае;

- Негатыўнае;

- Жорсткае.

Чаму фармуецца такія паводзіны? Што ўплывае на падлеткаў?

1. Неспрыяльныя ўмовы сямейнага выхавання. Для дзіцяці самы дзейсны ўзор гэта яго бацькі. Асацыяльныя (паводзіны, якое супярэчыць грамадскім нормам і прынцыпам) паводзіны бацькоў: сістэматычнае п'янства, скандалы, распуста, праява жорсткасці.

2. Недастатковая ўвага і любоў з боку бацькоў. Дагледжаны, своечасова накормленный і модна апрануты дзіця можа быць ўнутрана адзінокім, псіхалагічна беспрытульным, бо да яго настрою, інтарэсаў і перажыванняў нікому няма справы. Такія хлопцы асабліва імкнуцца да зносін з аднагодкамі і дарослымі па-за сям'і, што ў вядомай ступені кампенсуе ім недахоп увагі, ласкі і клопату з боку бацькоў. Аднак калі гэта зносіны набывае нездаровая цікавасць, яно згубным чынам адбіваецца на маральным развіцці і паводзінах дзяцей.

3. Гиперапека. Няма свабоды выбару ў дзіцяці, так як бацькі баючыся, каб іх дзеці не нарабілі памылак, не даюць ім жыць, усе стараюцца вырашыць за іх. Следства - інфантыльнасць, несамастойнасць, асабістая безгрунтоўнасць дзіцяці.

4. Празмернае задавальненне патрэбам дзіцяці. У сем'ях, дзе дзецям ні ў чым не адмаўляюць, патураюць любым капрызам, пазбаўляюць ад хатніх абавязкаў, вырастаюць не проста гультаі, а спажыўцы, якія прагнуць усё новых і новых задавальненняў і выгод. Адсутнасць звычкі да разумнага самаабмежавання нярэдка штурхае іх на злачынствы, здзяйсняныя пад уплывам матываў і жаданняў чыста спажывецкага характару.

5. Празмерная патрабавальнасць і аўтарытарнасць бацькоў. Залішняя суровасць бацькоў, празмернае выкарыстанне разнастайных абмежаванняў і забаронаў, пакаранняў, якія зневажаюць дзяцей, якія абражаюць іх чалавечую годнасць, імкненне падпарадкаваць дзіцяці сваёй волі, навязванне свайго меркавання і гатовых рашэнняў, катэгарычнасць меркаванняў і загадным тон, выкарыстанне прымусу і рэпрэсіўных мер, уключаючы фізічныя пакарання, руйнуюць атмасферу ўзаемаразумення і даверу, нярэдка штурхаючы дзяцей на злачынства.

Паважаныя бацькі, памятайце:

• Заўсёды адзначайце нешта асаблівае, добрае, унікальнае, што ёсць у вашым дзіцяці, у вас саміх і іншых людзях.
• Пазбягайце крытыкі ўласнага цела, цела вашага дзіцяці і іншых людзей. 
• Тлумачце свайму дзіцяці, што імідж чалавечага цела, навязаны сродкамі масавай інфармацыі, не рэалістычны. Здаровае цела бывае самых розных памераў і формаў.
• Адзначайце тое, што ваша дачка ўмее рабіць добра, а не формы яе цела. Даследаванні паказваюць, што важную ролю ў фарміраванні самаацэнкі дачок гуляюць іх бацькі.
• Дзеці пераймаюць звычкі здаровага ладу жыцця ад сваіх бацькоў. Што тычыцца здаровага харчавання, фізічнай актыўнасці і самаацэнкі, будзьце свайму дзіцяці ўзорам для пераймання.
• У актыўных бацькоў-актыўныя дзеці. Замест таго, каб проста назіраць, як гуляе ваш дзіця, гуляйце разам з ім.
• Часцей хвалеце свайго дзіцяці за яго ўчынкі, паводзіны і здольнасці.
• Проста ўсім сэрцам любіце свайго дзіцяці

Тэма 3. Бяспека падлеткаў у сетцы Інтэрнэт.

Сетка інтэрнэт трывала заняла свае пазіцыі ў жыцці многіх людзей. Па статыстычных даных, у сучасным свеце ёй карыстаюцца 90 % дзяцей і падлеткаў. Найбольш актыўнай узроставай групай карыстальнікаў з’яўляюцца маладыя людзі ва ўзросце ад 16 да 25 гадоў. Але ці так гэта карысна, як здаецца на першы погляд?

Безумоўна, ніхто не адымае станоўчы бок інтэрнэта. З яго дапамогай адбываюцца пошукі і абмен патрэбнай інфармацыяй, падтрымліваюцца зносіны з сябрамі, можна заказаць любы тавар з дастаўкай на дом, да таго ж інтэрнэт — гэта вялікая імперыя цікавых і забаўляльных гульняў.

Але ж трэба памятаць і пра яго негатыўны ўплыў, асабліва на дзіцячае здароўе і псіхіку. З кожным годам павялічваецца колькасць небяспечных сайтаў. І як паказвае даследаванне дзеці маюць вельмі беднае і абывацельскае ўяўленне пра небяспекі, якія чакаюць іх у інтэрнэце: лёгка ідуць на кантакт з незнаёмымі людзьмі, даюць асабістыя звесткі, выкладваюць свае фота. Многія з іх сутыкаюцца ў сетцы з непажаданымі, негатыўнымі кантэнгентамі і ў большасці выпадкаў не ведаюць, што ў гэтай сітуацыі рабіць, як паводзіць сябе. Часцей за ўсё ў прасторах глабальнай сеткі яны пакінуты сам-насам. А каб не здарылася якая бяда, дзяцей трэба вучыць бяспечным паводзінам у сетцы інтэрнэт.

Несумненна, абмежаваць дзіця ад усёй небяспекі немагчыма, але максімальна знізіць рызыку можна. Для гэтага існуе шэраг камп’ютарных праграм, напрыклад, «Бацькоўскі кантроль» ці «Дадатковая бяспечнасць», паслуга «Сям’я пад наглядам», таксама трэба рэгулярна абнаўляць антывірус.

Галоўнае, бацькі заўсёды павінны ведаць, чым займаецца і з кім мае зносіны дзіця ў інтэрнэце.

Асноўныя правілы медыябяспекі для бацькоў і падлеткаў

1) Выкарыстоўвайце надзейны пароль. Першае і галоўнае правіла захаванасці вашых дадзеных, уліковых запісаў, паштовай перасылкі гэта надзейны пароль! Шмат разоў хакеры ўзломвалі старонкі ў сацыяльных сетках або паштовыя адрасы з-за таго, што карыстальнік ставіў просты пароль. Вы ж не хочаце, каб вашы асабістую перапіску даведаўся хтосьці чужы? Выкарыстоўвайце генератар пароляў, каб атрымаць надзейны пароль.

Генератар пароляў ствараецца, каб дапамагчы вам з прыдумленнем ўстойлівых да ўзлому і лёгка запамінальных пароляў.

Часта бывае: вы зарэгістраваліся дзе-небудзь, а там просяць:”Калі ласка, увядзіце пароль". У спешцы даводзіцца ўводзіць што-небудзь тыпу qwerty або 12345. Наступствы могуць быць фатальнымі для вашага акаўнта: пры спробе ўзлому такія паролі правяраюцца ў першую чаргу. Каб гэтага не адбывалася, трэба ствараць складаны пароль, пажадана які складаецца з літар рознага рэгістра і які змяшчае лічбы і іншыя сімвалы.

Для стварэння такіх пароляў існуюць спецыяльныя праграмы. Але, на наш погляд, значна лягчэй набраць наш адрас і проста выбраць ўпадабаны пароль.

Саветы:

- Выбірайце пароль паскладаней, які складаецца з сімвалаў рознага рэгістра, з лічбамі і для абсалютнай надзейнасці-знакамі прыпынку.

- Не выкарыстоўвайце пароль, звязаны з тымі дадзенымі, якія могуць быць пра вас вядомыя, напрыклад, ваша імя або дату нараджэння.

- Паролі, якія вы бачыце на экране ствараюцца ў рэальным часе на вашым кампутары, таму выключаная магчымасць перахопу пароля па сетцы. Розныя наведвальнікі сайта бачаць розныя паролі. Калі вы зойдзеце на сайт другі раз, паролі будуць іншымі.

- Вы можаце выбраць пункт меню браўзэра " Файл / Захаваць як...", каб карыстацца генератарам пароляў у афлайне.

- Генератар пароляў цалкам празрысты: запампуйце файл passwd.js, каб убачыць, як ствараецца пароль, і пераканацца ў абсалютнай надзейнасці.

2) заходзіце ў Інтэрнэт з кампутара, на якім усталяваны фаервол або антывірус з фаервол. Гэта ў разы паменшыць верагоднасць злавіць вірус або зайсці на шкоднасны сайт.

3) завядзіце адзін асноўны паштовы адрас і прыдумайце да яго складаны пароль. Пры рэгістрацыі на форумах, у соц. сетках і іншых сэрвісах Вы будзеце паказваць яго. Гэта неабходна калі вы забудзецеся пароль або імя карыстальніка. Ні ў якім разе не кажаце, нікому свой пароль да пошты, інакш зламыснік зможа праз вашу пошту атрымаць доступ да ўсіх сэрвісаў і сайтаў, на якіх паказаны ваш паштовы адрас.

4) Калі вы хочаце спампаваць нейкі матэрыял з інтэрнэту, на сайце дзе не патрэбна рэгістрацыя, але ад Вас патрабуюць ўвесці адрас сваёй электроннай пошты, то, хутчэй за ўсё, на Ваш адрас будуць высылаць рэкламу або спам. У такіх выпадках карыстайцеся аднаразовымі паштовымі скрынямі.

Тэма 4. Арганізацыя летняга адпачынку падлеткаў

Канікулы-вольны ад навучальных заняткаў час-у сваёй сукупнасці складаюць трэцюю частку года і маюць выключнае значэнне для развіцця выхавання і адукацыі дзяцей і падлеткаў. Канікулы-гэта асабісты час дзіцяці, якім ён мае права распараджацца, а яго змест і арганізацыя - актуальная жыццёвая праблема асобы, у развіцці якой дапамога педагогаў неацэнная. Вядома, што ўсе дзеці па сваёй прыродзе таленавітыя, і развіццё прыродных задаткаў залежыць ад таго, як настаўнікі арганізуюць іх жыццё і дзейнасць.

Арганізацыя адпачынку, аздараўлення, занятасці дзяцей і падлеткаў у летні перыяд з'яўляецца неад'емнай часткай сацыяльнай палітыкі дзяржавы. Гэта «зона» асаблівай увагі да дзіцяці, яго сацыяльная абарона, час аздараўлення.

    Рэальнасць такая, што сістэма адукацыі сумесна з аддзеламі сацыяльнай службы застаюцца галоўнымі арганізатарамі адпачынку і аздараўлення дзяцей, так як летні адпачынак гэта і сацыяльная абарона, і магчымасць для творчага развіцця дзяцей, ўзбагачэння духоўнага свету і інтэлекту дзіцяці. Летнія канікулы ўключаны ў бесперапынны адукацыйны працэс: канікулы неабходна запоўніць заняткамі, на якія не можна вылучыць рэальны вольны час (грамадска карысны) і ўяўны (асацыяльны, асобасна значны) вольны час.

Рэальны вольны час ніколі не знаходзіцца ў разрыве як з самай асобай, так і з грамадствам. Наадварот, гэта стан дзейнасці, стварэнне свабоды з неабходных паўсядзённых спраў, час для адпачынку, самаактуалізацыі, забавы.

Уяўны вольны час-гэта, перш за ўсё гвалт, альбо над сабой, альбо над грамадствам, і як вынік разбурэнне сябе і грамадства. Ўяўны вольны час, абумоўлены, няўменнем праводзіць свой час, гэта бязмэтнае баўленне часу, якое прыводзіць да асацыяльных учынкаў.

Як заўсёды самай значнай задачай у летні перыяд застаецца-захаванне і ўмацаванне здароўя дзяцей, забеспячэнне бяспечнага адпачынку школьнікаў.

Паважаныя бацькі!

Папярэджваем вас аб тым, што вы несяце поўную адказнасць за жыццё, здароўе і бяспеку вашых дзяцей падчас летніх канікул!

Наступіла лета-пара адпачынку дзяцей, цікавых спраў, новых уражанняў.

 У вашага(ёй) сына (дачкі) з'явілася больш вольнага часу для прыгод і дзіцячых фантазій, а ў вас – клопатаў і трывог за іх бяспеку. Падчас летніх канікул дзяцей падцікоўвае падвышаная небяспека на дарогах, ля вадаёмаў, у лесе, на гульнявых пляцоўках, у садках, у дварах. Гэтаму спрыяе надвор'е, паездкі і цікаўнасць дзяцей, наяўнасць вольнага часу і адсутнасць належнага кантролю з боку дарослых. Каб дзеці былі адпачылымі і здаровымі трэба памятаць шэраг правілаў і ўмоў пры арганізацыі іх адпачынку з бацькамі, сваякамі, сябрамі:

Памятаеце, што на Вас ляжыць адказнасць за жыццё і здароўе вашых дзяцей у перыяд летніх канікул, аб недапушчэнні пакідання дзяцей без нагляду на вадзе і паблізу вадаёмаў, а таксама ў іншых траўмаў небяспечных месцах, якія ўяўляюць пагрозу жыццю і здароўю дзяцей, аб адміністрацыйнай адказнасці за парушэнне.

Каб пазбегнуць непрадбачаных сітуацый з дзецьмі, пераканаўча просім вас:

• строга кантраляваць вольны час вашых дзяцей. Не дапускаць знаходжанне іх без суправаджэння дарослых у вячэрні і начны час!
• Дазваляць купанне на вадаёмах толькі ва ўстаноўленых месцах і ў вашым прысутнасці!
• Плаванне і гульні на вадзе акрамя задавальнення нясуць пагрозу жыццю і здароўю дзяцей. Калі дзіця ў вадзе, ня спускайце з яго вачэй, не адцягвайцеся-часам хвіліна можа абярнуцца трагедыяй;
• Абавязкова растлумачце дзецям, што яны не павінны купацца ў адзіночку, а таксама ныраць у незнаёмым месцы;
• Дарослы, які прыглядае за дзецьмі, якія купаюцца, павінен сам умець плаваць, аказваць першую дапамогу;
• Не дазваляць дзецям на роварах выязджаць на праезжую частку дарогі!
• Праяўляйце асцярожнасць і выконвайце ўсе патрабаванні бяспекі, знаходзячыся з дзецьмі на гульнявой або спартыўнай пляцоўцы, у паездцы або падчас адпачынку на прыродзе;
• Не дазваляць дзецям самастойна кіраваць аўта-і мотатранспартам!
• Давесці да сваіх дзяцей правілы пажарнай бяспекі, паводзін у прыродзе (лес, парк, рэчка) і на вуліцы!
• Навучыць аказваць першую медыцынскую дапамогу пры няшчасных выпадках!
• Кантраляваць месца знаходжання дзяцей!
• Неабходна выконваць ПДР, правілы пажарнай бяспекі, правілы выкарыстанні газавых і электрапрыбораў, заўсёды памятаць правілы паводзін на вадаёмах.
• Праяўляць асаблівую асцярожнасць ў лесе ў сувязі з ККГЛ (абцугі).
• Не дапускайце здзяйснення вашымі дзецьмі адміністрацыйных правапарушэнняў і злачынстваў, вучыце выконваць пільнасць.

Памятка па ахове бяспекі жыцця падчас канікул

Правілы дарожнага руху

1. Праходзь па тратуары толькі з правага боку. Калі няма тратуара, ідзі па левым краі дарогі, насустрач руху транспарту

2. Дарогу пераходзь ў тым месцы, дзе пазначана пешаходная дарожка або усталяваны святлафор. Дарогу пераходзь на зялёнае святло.

3. Калі пераходзіш дарогу, паглядзі спачатку налева, потым направа.

4. Калі няма святлафора, пераходзь дарогу на скрыжаванні. Перасякаць вуліцу трэба прама, а не накасяк.

5. Не пераходзь дарогу перад блізка ідучым транспартам.

6. На праезнай частцы гульні строга забароненыя.

7. Не выязджай на праезную частку на ровары.

Правілы паводзін у грамадскіх месцах.

1. На вуліцы гучна размаўляць, крычаць, смяяцца непрыстойна.

2. Нельга смеціць на вуліцы: грызці семечкі, кідаць паперкі, цукерачныя абгорткі, агрызкі ад яблыкаў.

3. Падчас наведвання кінатэатра не трэба шумець, бегаць, ладзіць гульні.

4. Падчас прагляду кінафільма непрыстойна перашкаджаць гледачам, пляскаць крэсламі, свістаць. тупаць.

5. Пры ўваходзе ў залу і пры выхадзе не трэба спяшацца, пхацца.

6. Будзьце ветлівыя.

Пры карыстанні роварам:

Пры яздзе на ровары па дарогах і вуліцы з аўтамабільным рухам неабходна выконваць наступныя правілы:

- Карыстайцеся роварам, падыходным вашаму росту.

- Не перавозце прадметы, якія перашкаджаюць кіраваць роварам.

- Нельга ездзіць на ровары ўдваіх, без званка і з няспраўным тормазам.

- Не адпускайце руль з рук.

- Не рабіце на дарозе левы паварот.

- Нельга ехаць з блізка ідучым транспартам, чапляцца за транспарт, які праходзіць.

Правілы асабістай бяспекі на вуліцы

1. Калі на вуліцы хтосьці ідзе і бяжыць за табой, а да дома далёка, бяжы ў бліжэйшае люднае месца: да крамы, аўтобуснага прыпынку.

2. Калі незнаёмыя дарослыя спрабуюць адвесці цябе сілай, супраціўляйся, крычы, кліч на дапамогу: "Дапамажыце, мяне адводзіць незнаёмы чалавек'"

3. Не згаджайся на прапановы незнаёмых дарослых.

4. Нікуды не хадзі з незнаёмымі і не сядай з імі ў машыну.

5. Ніколі не хваліцца тым, што ў тваіх дарослых шмат грошай.

6. Не запрашай дадому незнаёмых хлопцаў.

7. Не гуляй з надыходам цемры.

Правілы пажарнай бяспекі

1. Ніколі і нідзе не гуляй з запалкамі

2. Не запальвай самастойна газ, пліту, печ, не распальвай вогнішчы.

3. Не пакідай без нагляду прас, іншыя электрапрыборы. Карыстайся імі толькі пад наглядам дарослых.

4. Не дакранайся да разетак і аголеных правадоў.

Правілы бяспечных паводзін на вадзе летам

1. Купацца можна толькі ў дазволеных месцах і ў прысутнасці дарослых.

2. Нельга ныраць у незнаёмыя месцах - на дне могуць апынуцца бярвёны, камяні, карчакі, шкло.

3. Не варта купацца ў забалочаных месцах і там, дзе ёсць ціна.

4. Не варта ладзіць гульню, дзе жартам трэба "тапіць" адзін аднаго.

5. Не падымай ілжывай трывогі.

Правілы паводзін, калі ты адзін дома

1. Адкрываць дзверы можна толькі добра знаёмаму чалавеку.

2. Не пакідай ключ ад кватэры ў " надзейным месцы"

3. Не вешай ключ на шнурку сабе на шыю.

4. Калі ты страціў ключ - неадкладна паведамі аб гэта бацькам.

 

Выконвай правілы бяспекі з жывёламі:

- Не трэба лічыць любое памахванне хвастом праявай прыязнасці. Часам гэта можа казаць пра зусім непрыязным настроі.

- Не варта пільна глядзець у вочы сабаку і ўсміхацца. У перакладзе з "сабачага" гэта значыць "паказваць зубы", ці казаць, што вы мацней.

- Нельга паказваць свой страх і хваляванне. Сабака можа адчуць гэта і павесці сябе агрэсіўна.

- Нельга ўцякаць ад сабакі. Гэтым вы запрашаеце сабаку папаляваць за ўцякаючай дзічынай.

- Не корміце чужых сабак і не чапайце сабаку падчас ежы або сну.

-Пазбягайце набліжацца да вялікіх сабак. Некаторыя з іх вывучаны кідацца на людзей, надыходзячых на пэўную адлегласць.

- Не рабіце рэзкіх рухаў, звяртаючыся з сабакам або гаспадаром сабакі. Яна можа падумаць, што вы яму пагражаеце.

- Не чапайце шчанюкоў, калі побач іх маці і не адбірайце тое, з чым сабака гуляе.

- Калі ў вузкім месцы (напрыклад, у пад'ездзе) сабака ідзе вам насустрач на павадку, лепш спыніцца і прапусціць яе гаспадара.

- Жывёлы могуць распаўсюджваць такія хваробы, як шаленства, лішай, чума, тыф і інш.

 Памятаеце: жыццё і здароўе дзяцей - у вашых руках!

свернуть

Адаптацыя дзіцяці ў новым калектыве

 

Адаптацыя - працэс, уласцівы кожнаму чалавеку. На працягу свайго жыцця чалавек перажывае яго некалькі разоў. Першы перыяд адаптацыі - гэта першы год жыцця дзіцяці, прычым першыя тры месяцы -гэта перыяд крытычнай адаптацыі. Другі перыяд пачынаецца з таго часу, калі дзіця вучыцца гаварыць. Трэці перыяд - уваходжанне дзіцяці ў калектыў (яслі, сад). Чацвёрты перыяд - навучанне ў школе, дзе дзіця перажывае працэс адаптацыі некалькі разоў - у 1 класе, 5 класе, 10 класе. Наступнымі перыядамі адаптацыі можна назваць перыяды ўваходжання чалавека ў студэнцкае асяроддзе, працоўны калектыў, а таксама адукацыю сям'і. З праблемай адаптацыі сутыкаюцца амаль усе педагагічныя працаўнікі. У сценах школы гэта ў першую чаргу адаптацыйны перыяд для першакласнікаў, а потым для выпускнікоў пачатковай школы ў 5-м класе. Пераход у 5-ы клас - важны і складаны перыяд у жыцці дзяцей. Складанасць заключаецца ў тым, што дзеці пераходзяць ад аднаго настаўніка да многіх, з'яўляюцца новыя прадметы, узрастае складанасць школьнай праграмы, з'яўляецца кабінетная сістэма, мяняецца школьны статус дзяцей - з самых старэйшых у пачатковай школе яны становяцца самымі малодшымі ў сярэдняй школе, акрамя таго дзеці стаяць на парозе падлеткавага ўзросту, вядучай дзейнасцю становіцца міжасобасныя зносіны, але пры гэтым асноўным заняткам застаецца вучоба. У шматлікіх дзяцей у гэты перыяд павялічваецца трывожнасць. Мэта адаптацыйнага перыяду - дапамагчы дзецям пазнаёміцца ​​сябар з сябрам, з настаўнікамі, з новай вучэбнай сітуацыяй, са школай і школьнымі правіламі. Забеспячэнне плаўнага і мяккага пераходу навучэнцаў у асноўнае звяно школы - галоўная задача адаптацыйнага перыяду пяцікласнікаў. Звычайна неабходнасць адаптацыі ўзнікае ў сувязі з кардынальнай зменай дзейнасці чалавека і яго сацыяльнага атачэння. І ў першакласнікаў, і ў пяцікласнікаў, і ў дзесяцікласнікаў змяніліся сацыяльнае асяроддзе (новы склад класа і настаўнікаў) і сістэма дзейнасці (новая навучальная сітуацыя новай ступені адукацыі). Сітуацыя навізны з'яўляецца для любога чалавека ў вызначанай ступені трывожнай. Дзіця перажывае эмацыйны дыскамфорт перш за ўсё з-за нявызначанасці уяўленняў аб патрабаваннях настаўнікаў, аб асаблівасцях і ўмовах навучання, аб каштоўнасцях і нормах паводзін у калектыве класа і інш. Гэты стан можна назваць станам унутранай напружанасці, насцярожанасці. Не менш важным аказваецца працэс адаптацыі для настаўніка, які, не ведаючы сваіх вучняў, не можа паспяхова прыцягваць іх да самакіравання і самаабслугоўвання, індывідуалізаваць і дыферэнцаваць навучанне. Нарэшце, неабходна карэкціраваць уласную педагагічную пазіцыю адносна класа і асобных дзяцей. Класныя кіраўнікі толькі што выпусцілі адзінаццацікласнікаў - зусім дарослых і самастойных, "ветэранаў" школьнага жыцця. А зараз трэба перабудоўвацца: тое, што здавалася само сабой якія разумеюцца, прыходзіцца падрабязна тлумачыць, стала нагадваць і кантраляваць выкананне. Незалежна ад таго, якім чынам пачынаецца навучальны год у школе, працэс адаптацыі так ці інакш ідзе. Пытанне толькі ў тым, колькі часу спатрэбіцца ў дзіцяці і настаўніка на яго і наколькі гэты працэс будзе эфектыўны. Таму сэнс адаптацыйнага перыяду ў школе ў тым, каб зрабіць натуральны працэс адаптацыі больш інтэнсіўным. Праца ў адаптацыйны перыяд будуецца з улікам фізіялагічных змен, якія праходзяць у дадзенай узроставай катэгорыі навучэнцаў. Узроставы перыяд 10-11 гадоў характэрны пераходам ад малодшага школьнага ўзросту да малалецтва. Як і любы пераходны перыяд, ён мае свае асаблівасці і злучаны з вызначанымі цяжкасцямі як для навучэнцаў і іх бацькоў, так і для настаўнікаў. Што ж характарызуе асаблівасці інтэлектуальнага і асобаснага развіцця школьнікаў на стыку малодшага школьнага і падлеткавага ўзросту? У гэты перыяд адбываюцца істотныя змены ў псіхіцы дзіцяці. У яго пачынае развівацца тэарэтычнае мысленне, бо новыя веды, новыя ўяўленні аб навакольным свеце змяняюць якія склаліся раней жыццёвыя паняцці. Шматлікія даследаванні паказваюць, што развіццё мыслення ў паняццях садзейнічае далейшаму развіццю ў дзяцей рэфлексіі - разумення імі свайго псіхічнага жыцця, фарміравання адносін да самога сябе. У выніку ў дзіцяці пачынаюць развівацца ўласныя погляды, меркаванне. З пачатку навучання ў сярэдняй школе пашыраецца само паняцце "вучэнне", бо зараз яно можа выходзіць за межы класа, школы, можа збольшага ажыццяўляцца самастойна, мэтанакіравана. Калі цікавасць да вучэння становіцца сэнсаўтваральным матывам у дзіцяці, яго вучэбная дзейнасць забяспечвае яго паспяховае псіхічнае развіццё. На жаль, сацыяльная сітуацыя ў сучаснай школе такая, што ў існуючай іерархіі каштоўнасцей вучэнне не заўсёды займае дастойнае месца, пазнавальная актыўнасць школьнікаў развіта слаба, і толькі адзнака выступае як галоўны стымул і асноўны канчатковы вынік вучобы.

убеж 3-4-х классов, по свидетельству многих психологов и педагогов характеризуется некоторым снижением интереса к учёбе в школе и самому процессу обучения. Это выражается в недовольстве школой в целом и обязательным ее посещёнием, нежелании выполнять дома учебные задания, в нарушении правил поведения в школе. Такие негативные проявления свойственны многим ученикам, но у тех из них, чьё развитие уже было проблемным, имеется вероятность сохранения и закрепления негативных тенденций в устойчивых формах поведения. Таким образом, переход от детства к отрочеству характеризуется своеобразным мотивационным кризисом, вызванным сменой социальной ситуации развития и изменением содержания внутренней позиции школьника. К 3-4-му классу общение со сверстниками начинает определять многие стороны личностного развития ребёнка. В этом возрасте проявляются притязания детей на определённое положение в системе деловых и личностных взаимоотношений в классе, формируется достаточно устойчивый статус ученика. Именно характер складывающихся взаимоотношений с товарищами, а не только его успехи в учёбе и отношения с учителями, во многом определяет эмоциональное самочувствие ребёнка. Существенно меняется также характер самооценки школьников этого возраста. Привычные в младших классах ситуации, когда самооценка определялась учителем на основании результатов учёбы, подвергаются корректировке и переоценке другими детьми; при этом во внимание принимаются те качества ребёнка, которые проявляются в общении.

Возрастные особенности младшего подростка:

- потребность в достойном положении в коллективе сверстников, в семье;

- повышенная утомляемость;

- стремление обзавестись верным другом;

- стремление избежать изоляции, как в классе, так и в малом коллективе;

- повышенный интерес к вопросу о "соотношении сил” в классе;

- стремление отмежеваться от всего подчёркнуто детского;

- отвращение к необоснованным запретам;

- восприимчивость к промахам учителей;

- переоценка своих возможностей, реализация которых предполагается в отдалённом будущем; - ярко выраженная эмоциональность;

- требовательность к соответствию слова делу;

- повышенный интерес к спорту.

ОСОБЕННОСТИ НОВОЙ СОЦИАЛЬНОЙ СИТУАЦИИ ПЯТИКЛАССНИКОВ

Переход из начальной школы в среднюю связан у пятиклассников с появлением новых учителей, разнообразием их требований, занятиями в разных кабинетах, необходимостью вступать в контакты со старшеклассниками. Ребёнок уже не получает устойчивого переживания успешности или неуспешности в узких рамках отношений с одним учителем, так как взгляды разных преподавателей на успехи и поведение школьников различны, иногда и противоположны. Для ребёнка это означает первое столкновение с противоречиями в отношениях, ведь и в будущем на его пути будут встречаться люди, воспринимающие его по-разному. Важной задачей для ребёнка в этой ситуации является сохранение самоуважения, в чем ему обязан помочь классный руководитель. Ребёнок должен сохранить самоуважение, даже несмотря на то, что учитель математики ставит ему тройки и двойки или что он стал объектом критики учителя биологии или завуча школы. Ребёнок должен чувствовать и понимать, что если у него сейчас не все ладится с учёбой, то виновата в этом не плохая учительница, а он сам, более того, он в состоянии преодолеть эти проблемы или принять их. Если же самоуважение не будет сохранено, он может выбрать путь лжи, мошенничества и уклонения от решения своих проблем.

Признаки успешной адаптации:

- удовлетворённость ребёнка процессом обучения;

- ребёнок легко справляется с программой;

- степень самостоятельности ребёнка при выполнении им учебных заданий, готовность прибегнуть к помощи взрослого лишь ПОСЛЕ попыток выполнить задание самому;

- удовлетворённость межличностными отношениями – с одноклассниками и учителем.

Что может затруднить адаптацию детей к средней школе?

1. Рассогласованность, противоречивость требований разных педагогов.

2. Необходимость на каждом уроке приспосабливаться к темпу, особенностям речи, стилю преподавания каждого учителя.

3. Трудности, возникающие у детей при переходе в средние классы, могут быть связаны с определённой деиндивидуализацией, обезличиванием подхода педагога к школьнику. У некоторых пятиклассников возникает ощущение одиночества. Другие, наоборот: "шалеют" от внезапной свободы: бегают, задирают старшеклассников.

4.Отсюда повышенная зависимость детей от взрослых, прилипчивость к классному руководителю, капризы, посещение первого класса, где работает первая учительница.

5. Снижается успеваемость, так как этот возраст связан с интенсивным расширением контактов, с обретением своего "я" в социальном плане, дети осваивают действительность за порогом класса и школы.

Школьная дезадаптация: ребёнок становится недисциплинированным, невнимательным, безответственным, отстаёт в учёбе, быстро утомляется и просто не хочет идти в школу. Ослабленные дети (а их, к сожалению, из года в год становится все больше и больше) являются наиболее подверженными дезадаптации. В этот период детям необходима помощь педагогов, родителей и психологов. Особенно помощь родителей, поэтому очень важно уже в начале сентября провести родительские собрания, на которых дать информацию о том, что такое адаптация, дезадаптация, как помочь ребёнку в этот период.

Информация для родителей

Наиболее сложным для 5-классника является переход от одного, привычного учителя, к взаимодействию с несколькими предметниками. Ломаются привычные стереотипы, самооценка ребёнка - ведь теперь его будет оценивать не один педагог, а несколько. Хорошо, если действия учителей согласованы и детям будет несложно привыкнуть к новой системе взаимоотношений, к разнообразию требований по разным предметам. Замечательно, если учитель начальной школы подробно рассказал классному руководителю об особенностях того или иного ребёнка. Но так происходит не во всех школах. Поэтому задача родителей на данном этапе – познакомиться со всеми учителями, которые будут работать в вашем классе, попытаться вникнуть в тот круг вопросов, которые могут вызвать затруднения у детей этого возраста как в учебной, так и во внеучебной деятельности. Чем больше информации вы получите на этом этапе, тем легче вам будет помочь своему ребёнку.

Какие "плюсы" несёт в себе переход из начальной школы в среднюю? Что даёт в психологическом плане это развитию личности ребёнка? Прежде всего - дети узнают свои сильные и слабые стороны, учатся смотреть на себя глазами разных людей, гибко перестраивать своё поведение в зависимости от ситуации и человека, с которым общаются. В то же время основной опасностью данного периода является фактор изменения личностного смысла учения, постепенное снижение интереса к учебной деятельности.

Многие родители жалуются на то, что ребёнок не хочет учиться, что он "скатился" на "тройки" и его ничего не волнует. Волнует, да ещё и как! Но – действительно, не учёба. Подростковый возраст связан, прежде всего, с интенсивным расширением контактов, с обретением своего "Я" в социальном плане, дети осваивают окружающую действительность ЗА порогом класса и школы. А потому задача родителей - помочь в этом сложном деле. Хорошо бы больше знакомиться с друзьями вашего ребёнка, приглашать их в дом, интересоваться увлечениями и ценностями подростков. В этом возрасте в классах обычно формируются отдельные группки по интересам. К какой из них тянется ваш ребёнок? Почему?

Конечно, обязательно надо контролировать ребёнка, особенно в первые два месяца обучения в средней школе. Но всё же, ни в коем случае не смешивать понятия "хороший ученик" и "хороший человек", не оценивать личные достижения подростка лишь достижениями в учёбе. Если у ребёнка возникли проблемы с успеваемостью и ему сложно поддерживать ее на привычном уровне, попробуйте дать ему возможность в этот период проявить себя в чем-то другом. В чем-то таком, чем он мог бы гордиться перед друзьями. Сильная зацикленность на учебных проблемах, провоцирование скандалов, связанный с "двойками" в большинстве случаев приводит к отчуждению подростка и лишь ухудшает ваши взаимоотношения.

Ещё одной особенностью детей 10-11 лет является их возросшая степень самостоятельности. С одной стороны, это хорошо, так как многое ребёнок делает сам и не нуждаётся в вашей помощи, особенно в бытовом плане. Но именно эта уверенность в себе позволяет детям идти на эксперименты, иногда опасные для жизни и здоровья. В этом возрасте многие дети пробуют наркотики (в том числе и курение), у них появляются сомнительные знакомства. Именно в этот период (а переход из начальной школы в среднюю подходит как нельзя лучше!) хорошо бы так спланировать свободное время подростка, чтобы у него не осталось времени на "глупости" и бесцельное времяпрепровождение. Постарайтесь ВМЕСТЕ подумать, какие кружки (или студии, факультативы) хотел бы посещать ребёнок, кто из друзей мог бы составить ему компанию. Особенные усилия прилагайте для того, чтобы поддержать спокойную атмосферу в доме, когда в школьной жизни ребёнка происходят изменения. Спокойствие домашней жизни поможет ему более эффективно решать проблемы в школе.

Признаки дезадаптации:

- усталый, утомлённый внешний вид ребёнка.

- нежелание ребёнка делиться своими впечатлениями о проведённом дне.

- стремление отвлечь взрослого от школьных событий, переключить внимание на другие темы. - нежелания выполнять домашние задания.

- негативные характеристики в адрес школы, учителей, одноклассников.

- жалобы на те или иные события, связанные со школой.

- беспокойный сон.

- трудности утреннего  пробуждения, вялость.

- постоянные жалобы на плохое самочувствие.

Чем можно помочь?

Первое условие школьного успеха пятиклассника — безусловное принятие ребёнка, несмотря на те неудачи, с которыми он уже столкнулся или может столкнуться. Создавайте условия для развития самостоятельности в поведении ребёнка. У пятиклассника непременно должны быть домашние обязанности, за выполнение которых он несёт ответственность. Несмотря на кажущуюся взрослость, пятиклассник нуждается в ненавязчивом контроле со стороны родителей, поскольку не всегда может сам сориентироваться в новых требованиях школьной жизни.

Для пятиклассника учитель – уже не такой непререкаемый авторитет, как раньше, в адрес учителей могут звучать критические замечания. Важно обсудить с ребёнком причины его недовольства, поддерживая при этом авторитет учителя.

Пятикласснику уже не так интересна учёба сама по себе, многим в школе интересно бывать потому, что там много друзей. Важно, чтобы у ребёнка была возможность обсудить свои школьные дела, учёбу и отношения с друзьями в семье, с родителями.

Помогите ребёнку выучить имена новых учителей. Если вас, что-то беспокоит в поведении ребёнка, постарайтесь, как можно скорее встретиться и обсудить это с классным руководителем или психологом.

Основными помощниками родителей в сложных ситуациях являются терпение, внимание и понимание. Постарайтесь создать благоприятный климат в семье для ребёнка. Поддерживать можно посредством: отдельных слов (красиво, прекрасно, здорово). высказываний ("Я горжусь тобой", "Спасибо", "Все идёт хорошо" и т.д.). прикосновений (дотронуться до руки, обнять его и т.д.). совместных действий (сидёть, стоять рядом и т.д.). выражение лица (улыбка, кивок, смех).

Таким образом, резюмируя, отмечу, что успешность прохождения образовательной траектории ребёнка напрямую зависит от того, каким способом родители и другие члены семьи помогают ему в этом важном деле.

Логика развития адаптационного периода в 5-х классах

Для младшего подросткового возраста характерной особенностью является представление или ощущение себя в известной мере взрослым. Именно поэтому адаптационный период пятиклассников предполагает значительную долю их самостоятельной деятельности.

Первый этап адаптационного периода пятиклассников (который длится не более недели) посвящён знакомству ребят друг с другом или изучению друг друга (если состав класса не менялся). Они делятся информацией о том, что больше всего ценят в других людях и самих себе, чем нравится заниматься, как чувствуют себя в школе.

На втором этапе адаптационного периода ребятам предоставляется возможность взаимодействия в больших и малых группах, состав которых меняется, и выработки правил, облегчающих действие сообща.

Некоторым классам удаётся разработать дифференцированные правила для различных видов взаимодействия — интеллектуального, творческого, трудового и пр. Среди общих правил появилось, например, такое: "Надо работать сообща, выслушивая друг друга и сверяя версии" или "Быть благодарным". Важно, чтобы все правила конструировались в позитивной форме (без "не") и были обсуждены их необходимость и значимость. Таким образом, одновременно с рождением способов оптимального взаимодействия происходит принятие созданных правил. Ещё одной важной содержательной частью данного этапа является создание портрета настоящего школьника: качества и свойства его личности, формы их проявления в поведении, действиях ученика по отношению к себе и другим людям, делу.

Третий этап адаптационного периода пятиклассников связан с осознанием появления нового сообщества — класс. На совместном для всей параллели пятых классов мероприятии ребята создают автопортрет своего класса (кто — в коллективном рисунке, кто — в "живых картинах", кто — в устной презентации своего коллектива). Работа организуется таким образом, чтобы каждый пятиклассник внёс в общее представление своё индивидуальное видение. После этого действия в классах очень быстро и легко распределяются все общественные поручения. После презентации классов ребята отправляются участвовать в "Весёлых стартах". Эмоциональное сопереживание за успех своей команды укрепляет чувство причастности к своему коллективу.

 

Дзіця сярод аднагодкаў

 

У сям'і расце дзіця, і з першых гадоў свайго жыцця ён засвойвае нормы зносін, нормы чалавечых адносін, убіраючы з сям'і і дабро і зло, усё, што для яе характэрна. Зносіны - гэта не толькі абмен інфармацыяй, знакамі, але і арганізацыя сумесных дзеянняў. Яно заўсёды мяркуе дасягненне некаторага выніку. Такім вынікам звычайна з'яўляецца змена паводзін і дзейнасці іншых людзей. У малалецтве асаблівае месца ў жыцці нашых дзяцей займае зносіны з аднагодкамі. Бо менавіта ў зносінах з сябрамі падлетак праходзіць школу сацыяльных адносін. Менавіта ў зносінах адпрацоўваюцца спосабы ўзаемадзеяння з іншымі. Падлетак як бы "прымярае" на сябе пэўныя ролі: "добрай дзяўчынкі", "дзёрзкага хлопца", "мудрага настаўніка", "пабачыў і выпрабаваў усё", і т. п. Таму паводзіны падлетка - такое рознае і часам супярэчлівае. А ён проста глядзіць, якая роля падыходзіць для той ці іншай сітуацыі, якая роля больш падыходзіць да яго ўласнай, яшчэ якая зараджаецца асобы. У зносінах з сябрамі падлетак пачынае аналізаваць і рысы характару - ізноў-ткі з пункта гледжання "прыкладкі" на сябе: "Вось такая рыса мне імпануе, а вось гэтая проста раз'юшвае". Узаемадзейнічаючы сябар з сябрам, падлеткі вучацца рэфлексіі, гэта значыць самааналізу. З іншага боку, яны ж атрымліваюць і зваротную сувязь ад аднагодкаў - якімі іх бачаць іншыя. Падлеткі з цікавасцю вывучаюць сябе і іншых. І такая ўзаемная зацікаўленасць і сумеснае разуменне навакольнага свету становяцца самакаштоўнымі. Гэта аказваецца такім займальным заняткам, што хлопцы проста забываюць аб усім на свеце: аб уроках, хатніх абавязках і астатнім. І тады на першы план выходзяць ЗНОСІНЫ І СЯБРОЎСТВА. Любы падлетак марыць аб неразлучным сябру. Прычым аб такім, якому можна было б давяраць "на ўсе сто", як самому сабе, які будзе адданы. І здабыццё такога сябра будзе мець вялікае значэнне ў жыцці падлетка. У сябру шукаюць падабенства, разуменні, прыняцці. Падлетак эмацыйна ўжо менш залежыць ад бацькоў. Ён хоча мець сваё асабістае жыццё, у якое доступ дарослым зачынены. Таму менавіта здабытаму сябру ён будзе давяраць усе таямніцы, прасіць парады, абмяркоўваць праблемы. Практычна, сябар будзе з'яўляцца аналагам псіхатэрапеўта. Пры гэтым дзіця будзе дбайна адстойваць права на зносіны менавіта з гэтым аднагодкам. І чым адмоўней вы паставіцеся да выбару вашага дзіцяці, тым катэгарычней будзе ён гэта права адстойваць. Ён не пацерпіць ніякіх абмеркаванняў і каментароў з нагоды не толькі недахопаў, але часам і добрых якасцяў сябра. Зрэшты, успомніце сябе: як часта вы дазваляеце свайму дзіцяці абмяркоўваць вашых сяброў? Так што, магчыма, ваша дзіця мае рацыю? Менавіта ідэалізацыя і юнацкі максімалізм накладваюць адбітак парадаксальнасці на сяброўскія адносіны. З аднаго боку, запатрабаванне ў адзіным адданым сябру, з іншай - частая змена сяброў. Сябруюць часцей за ўсё з падлеткам той жа падлогі, сацыяльнага статуту, такіх жа здольнасцяў (праўда, часам сябры падбіраюцца па кантрасце, як бы ў дадатак да сваіх якія адсутнічаюць рыс). Сяброўства мае выбарчы характар, і падлеткі вельмі аберагаюць гэтыя адносіны. Але падлеткавага ўзросту ўласцівы максімалізм. Яны ўсё бачаць вельмі кантрасна. Гэта пераносіцца і на ўзаемаадносіны: альбо "так", альбо "не", ці сябар, ці вораг. Падлеткі толькі вучацца разбірацца ў тонкасцях адносін паміж людзьмі, таму іх меркаванні бываюць залішне рэзанні і катэгарычныя. Яны не турбуюць сябе нюансамі. Вось чаму так часта з іх вуснаў гучыць слова "здрада", якая не развітваецца. А пад здрадай можа разумецца ўсё што заўгодна, аж да "Ён не патэлефанаваў мне своечасова, значыць, змяніў наша сяброўства". У кожнага дзіцяці сваё ўяўленне аб тым, якім павінен быць сябар (часцей за ўсё гэта вонкавае, павярхоўнае бачанне). І калі рэальныя паводзіны хоць у чымсьці саступаюць ідэалу, то гэты аднагодак хутка пераходзіць у іншы лагер, "не сяброў". Падлетку вельмі важна быць паспяховым, зацвердзіцца ў асяроддзі аднагодкаў. Таму немалую ролю ў фармаванні асобы падлетка гуляе Рэферэнтная група - значная для падлетка група, чые погляды ён прымае. Гэта можа быць і дваровая кампанія, і клас, і сябры па кружку, і дзеці суседзяў па драбінчастай пляцоўцы. Вось калі бацькам трэба быць асабліва ўважлівымі, бо такая група з'яўляецца ў вачах дзіцяці большым аўтарытэтам, чым самі бацькі, і можа ўплываць на яго паводзіны і адносіны з іншымі. Менавіта да меркавання чальцоў гэтай групы падлетак будзе прыслухоўвацца, менавіта ў ёй будзе спрабаваць зацвердзіцца. Чаму падлеткі так імкнуцца ў гурты? Пры ўсёй іх індывідуальнасці і жаданні зацвердзіць сябе падлеткам трэба адчуваць побач плячо, быць камусьці патрэбнымі. Групавое "мы" робіць іх мацнейшымі, падтрымлівае іх унутраныя пазіцыі, але часам і падштурхоўвае да неабдуманых учынкаў. Бо нікому з падлеткаў не жадаецца застацца аднаму, а група - гэта сіла, гэта сябры. І каб падкрэсліць сваю прыналежнасць, дачыненне да пэўнай кампаніі, яе члены пачынаюць насіць адзенне аднаго віду (стылю), выпрацоўваюць сваю сістэму таемных знакаў, уключаюць у сваю мову пэўныя слэнгавыя словы. Гэта падкрэслівае малую дыстанцыю паміж членамі групы, іх блізкія адносіны. Самае цяжкае ў малалецтве - пачуццё непатрэбнасці. Застаўшыся адзін, падлетак пачынае камплексаваць, адчуваць трывогу і разгубленасць. Такое запатрабаванне ў групе, пачуцці "мы" выяўляе страх перад адзінотай. Групы часта ўзнікаюць стыхійна. І ў залежнасці ад выхавання і ўзроўню развіцця кожная такая група фармуе свой кодэкс гонару, якога будуць прытрымлівацца ўсе чальцы групы. І вядома, гэтыя нормы і правілы ў цэлым будуць спісаны з адносін дарослых, але больш ідэалізавацца. Высока шануюцца сумленнасць, вернасць, абавязак, дапамога і падтрымка. Не развітваюцца здрада, парушэнне дадзенага слова, здрада, прагнасць, эгаізм. Кантроль за выкананнем кодэкса будзе ажыццяўляцца ўсімі чальцамі групы, і ў максімалістскіх формах. Калі з пункту гледжання групы падлетак кінуў, здрадзіў, яго могуць збіць, аб'явіць байкот або падвергнуць ганенням. Падлеткі асабліва шануюць тых, хто мае сваё меркаванне і ўмее яго адстойваць (хай нават кулакамі), а непадобным "белым крумкачам" прыходзіцца ў такіх кампаніях цяжка. Свет выразна дзеліцца на "сваіх" і "чужых". Да 11-12 гадоў да нашых дзяцей прыходзіць першае каханне. Гэта новы «дарослы» спосаб узаемадзеяння з процілеглай падлогай. Вядома, каханне ў гэтым узросце меней устойлівая, чым юнацкае, і больш падобная на захапленне. Важатыя летніх лагераў, мусіць, неаднаразова адзначалі адну асаблівасць падлеткавай улюблівасці. Напрыклад, у пачатку змены хлопчык закаханы ў адну дзяўчынку, у сярэдзіне раўнуе іншую, а ў канцы змены абменьваецца тэлефонамі з трэцяй. І бо кожная з прыхільнасцяў мае суцэль сур'ёзныя намеры, у якія сам хлопчык (і дзяўчынка) шчыра верыць. Але насамрэч не ўсё так проста. Якое з'явілася пачуццё даросласці, інтэнсіўнае развіццё цела, падвышаны гарманальны фон - усё гэта спрыяе змене адносін паміж хлопчыкамі і дзяўчынкамі. Знікае непасрэдная цікавасць зносін. Яны пачынаюць успрымаць адзін аднаго як прадстаўнікоў розных падлог. Пачынаецца працэс ідэнтыфікацыі з дарослым - несвядомы перанос на сябе пачуццяў і якасцей, уласцівых іншаму чалавеку і пажаданых для сябе. Хлопчык пачынае адчуваць сябе мужчынам, дзяўчынка - жанчынай. Прычоска, асаблівасці знешнасці, манера трымацца - усё гэта дае звестку аб тым, "які я як мужчына" (або "я як жанчына"). Менавіта таму для падлетка тым часам на першы план выходзіць уласная знешнасць. Асабістая прывабнасць пачынае гуляць першарадную ролю ў вачах аднагодкаў. А вось адказ на сваё пытанне "Як павінны выглядаць сапраўдныя мужчыны і жанчыны?" падлетак часта знаходзіць у тых праграмах, якія глядзіць. Выявы акцёраў і эстрадных спевакоў становяцца аб'ектам пераймання. І вось тут зноў успомнім аб фізічным развіцці дзіцяці. Бо менавіта дыспрапорцыі ў развіцці паміж хлопчыкамі і дзяўчынкамі могуць паслужыць крыніцай шматлікіх перажыванняў. У фізічным развіцці дзяўчынкі апярэджваюць хлопчыкаў. Таму на іх фоне хлопчыкі выглядаюць менш і як бы драбней. Усё гэта можа выклікаць пачуццё непаўнавартаснасці ў падлетка (асабліва адрозненні ад іншых па росце, паўнаце). І ў гэтым выпадку яму бывае так неабходна падтрымка блізкіх дарослых! Якая ўзнікае цікавасць да процілеглай падлогі спачатку прымае дзіўныя, неадэкватныя формы. Так, якое з'явілася відавочнае або неўсвядомленае жаданне мець «дарослыя адносіны» хлопчыка з дзяўчынкай можа выявіцца ў прама супрацьлеглым паводзінах. Прыкладам гэтага з'яўляецца праява падлеткамі пяшчоты да дзяўчынак. З аднаго боку, такія паводзіны падвяргаюцца насмешкам. У той жа час размаўляць з прадметам "кахання", як раней, ужо не атрымліваецца. Менавіта таму каханне і пяшчота падлетка трансфармуюцца ў паводзіны, вонкава супрацьлеглае закаханасці - тыпу тузаніны за касічкі. Але гэта і ёсць форма прыцягнення да сябе ўвагі. І дзяўчынкі звычайна гэта ўсведамляюць і не крыўдзяцца, а ў сваю чаргу дэманструюць сваю ўвагу - ігнараваннем аб'екта прыхільнасці. Вось такі парадокс. Бо лягчэй мець зносіны з кім-небудзь іншым, чым з тым, у каго закаханы. З-за гэтага аб'ект кахання часта наогул падзяляецца: напрыклад, адну дзяўчынку кахаюць ідэальна (на яе глядзяць, уздыхаюць, але не адважваюцца падысці), а выяўляюць адносіны (гуляюць) з іншай. Паступова знікае непасрэднасць зносін, з'яўляецца скаванасць або сарамлівасць пры зносінах з процілеглай падлогай. Падлеткі пачынаюць адчуваць напружанасць ад адчування закаханасці. Гэта дае яшчэ большую знешнюю ізаляванасць у адносінах паміж хлопчыкамі і дзяўчынкамі. І зараз аб прадмеце сваёй закаханасці дзяўчынкі кажуць на вуха сяброўцы (радзей групе аднагодак), таемна ўздыхаюць. А хлопчыкі як бы выпадкова аказваюцца побач з дзяўчынкай, якая спадабалася, на дадатковых занятках. Рэдка калі ў гэтым узросце (11-13 гадоў) адчынена выяўляюць свае сімпатыі. Бо трэба здолець і пераадолець сваю скаванасць, і супрацьстаяць насмешкам з боку аднагодкаў. А гэта складана. Таму зносіны становяцца больш аднаполымі: хлопчыкі з хлопчыкамі, дзяўчынкі з дзяўчынкамі. Нават у камандных мерапрыемствах або гульнях тыпу «раўчук» аддаюць перавагу “сваіх”

Што трэба памятаць пра асаблівасці зносін падлетка з аднагодкамі?

Зносіны з аднагодкамі маюць асаблівае значэнне ў жыцці падлетка: для яго гэта школа сацыяльных адносін і спосаб спазнаць сябе і іншых. Дапамажыце яму зарыентавацца ў свеце каштоўнасцяў. Дзіця мае права на сваё асабістае жыццё, таямніцы, выбар сяброў. Узаемадзейнічаючы сябар з сябрам, падлеткі вучацца рэфлексіі, гэта значыць самааналізу. Таму не прасіце падлетка ўвесь час даваць справаздачу, што ён рабіў, з кім шпацыраваў, пра што размаўляў. І памятайце: ён мае права адасобіцца, зачыніўшыся ў сваім пакоі. Адмысловую ролю ў фармаванні асобы падлетка гуляе рэферэнтная група, яго кампанія. Менавіта праз яе можна будзе ўскосна ўплываць на падлетка. Які з'явіўся слэнг і асаблівасці стылю адзення проста з'яўляюцца атрыбутамі прыналежнасці да вызначанай групы. Прыміце гэтыя змены знешнасці свайго дзіцяці, нават калі яны вам не даспадобы. Для яго гэта важна - выглядаць не горш за іншых. Пастаўцеся ўважліва да кодэкса гонару. Няхай з вашага пункту гледжання ён не такі ўжо справядлівы і вельмі катэгарычны. Але менавіта па гэтых законах будзе жыць ваша дзіця. Пастарайцеся не ставіць падлетка ў такія ўмовы, калі яму давядзецца яго парушаць. Бо спакой дзіцяці і яго самасцвярджэнне ў асяроддзі аднагодкаў у вялікай ступені залежаць ад захавання гэтых норм. Падлеткі вельмі ранімыя, і яны па-ранейшаму маюць патрэбу ў вашай падтрымцы і дапамозе - проста часам ім не хапае смеласці і ўменні яе папрасіць. Калі вы заўважаеце, што з вашым дзіцём нешта робіцца, паспрабуйце самі першымі разгаварыць яго. Але калі ён дае зразумець, што жадае вырашыць праблему сам, не настойвайце на сваёй дапамозе. Ён вучыцца самастойнасці. Знаёмцеся з яго сябрамі. Няхай ваш дом будзе адкрыты для сяброў вашага дзіцяці. Калі вы будзеце ў курсе інтарэсаў падлетка, то зможаце своечасова прыйсці яму на дапамогу, даць параду, падтрымаць. Да таго ж, маючы магчымасць мець зносіны з сябрамі ў сябе дома, дзіця наўрад ці трапіць пад уплыў "вуліцы". Прыміце сур'ёзна першыя захапленні вашага дзіцяці. Вядома, яны рэдка вырастаюць у сур'ёзную прыхільнасць ці каханне, але для дзіцяці гэта першыя і важныя перажыванні, зладзіцца з якімі ў адзіночку ён сітавінай не ў стане. Не лайце яго і не кажыце, што «ўсё гэта глупства і хутка пройдзе». Дапамажыце падлетку разабрацца ў сваіх пачуццях: ён мае патрэбу ў нашым досведзе.

Якія ж спосабы ўплыву на дзяцей магчымыя ў падлеткавым узросце?

Падахвочванне. Даручыце дзіцяці справу, падкрэсліваючы, што вы ўпэўнены ў яго здольнасцях і сілах, таму давяраеце яму важную і карысную справу. Захаванне рытму. Даючы даручэнне, вы павінны паклапаціцца аб тым, каб яно не ламала звыклага рытму жыцця вашага дарослага дзіцяці. Не навязвайце ўласныя метады выканання даручэння. Прызнайце права юнага чалавека на памылку. Заўсёды падушыце, што не памыляецца толькі той, хто нічога не робіць. Бацька заўсёды павінен памятаць аб тым, што існуюць мадэлі ўзаемаадносін з дзецьмі, якія менавіта ў падлеткавым узросце штурхаюць дзяцей да псіхапатыі. «Папялушка» - грэблівае стаўленне да дзіцяці, прыгнечанне яго ініцыятывы, сталае падкрэсліванне яго недахопаў. Гэта правакуе ўзнікненне нясмеласці, баязлівасці, пасіўнасці, няўпэўненасці ў сабе. «Тыран і кумір сям'і» - пакланенне перад падлеткам, яго захвальванне, пастаянны акцэнт на яго выключнасці і адоранасці. Гэта спараджае істэрычны характар, асаблівасцямі якога з'яўляюцца такія рысы, як жаданне ў што б там ні стала звярнуць на сябе ўвагу і непрыманне рэальнага погляду на іншых і сябе. «Гіперапека» - завышаныя патрабаванні, рэзкі, які не дапускае пярэчанняў тон, імкненне ўсё вырашаць за дзіця. Такая мадэль паводзін фармуе няўпэўненасць і нерашучасць. «Гіпаапека» - абыякавасць да дзіцяці, адсутнасць клопату і зацікаўленасці ў справах дзіцяці, падтрымкі і ўзаемадапамогі. Гэта надае залішнюю ўзрушанасць, жорсткасць ці, наадварот, затарможанасць. Галоўным у адносінах паміж бацькамі і дзецьмі з'яўляецца прынцып двухбаковай павагі - "Паважайце дзяцей і патрабуйце зваротнай павагі". Бацькі не павінны дазваляць дзіцяці беспакарана размаўляць з імі ці з іншымі ў непаважлівым, абразлівым тоне. Увесь час пытайце дзяцей, што ім больш падабаецца: павага ў адносінах да іх ці абразлівае, прыніжаючае годнасць асобы стаўленне. Наступны прынцып - "Выхоўвайце тлумачачы". Выхаванне на сваім прыкладзе важна, але недастаткова, бо дзеці часта акружаны дрэннымі прыкладамі ў соцыуме. Падлеткі не толькі павінны бачыць, што вы ведзяце правільнае жыццё, але і павінны ведаць, чаму вы гэта робіце. Бацька не абавязаны быць дасканаласцю, ён можа і павінен прызнавацца ў сваіх памылках («Я раблю ўсё, што магу, але я не ведаю за ўсё, часам я здзяйсняю памылкі, але хачу перадаць табе тое, што даведаўся сам»). Таксама важны прынцып - "Вучыце дзяцей думаць". Пасля правіны пытайцеся ў іх: "А што б ты адчуваў, калі б хто-небудзь гэтак жа паступіў у адносінах да цябе?" Трэба вучыць дзіця аналізаваць сітуацыю і ставіць сябе на месца іншага чалавека. Часта дзеці паступаюць дрэнна не таму, што яны кепскія. У большасці выпадкаў бацькі і педагогі не патлумачылі ім, што рабіць так нельга, не навучылі паважаць сябе і іншых, думаць і аналізаваць.

свернуть

Тэма 1

Узроставыя псіхафізіялагічныя асаблівасці навучэнцаў 4-х класаў.

Пазнавальная рэфлексія: здольнасць усвядоміць прычыны вучэбных няўдач і поспехаў.

Фарміраванне адвольнасці пазнавальных працэсаў: увагі, памяці.           Асобасныя асаблівасці малодшых школьнікаў.                                                     

   У 9-10 гадоў заканчваецца фарміраванне асноўных новаўтварэнняў малодшага школьнага ўзросту. Апошнія можна параўнаць з падмуркам дома. Таму можна сказаць, што заканчваецца будаўніцтва фундаментальных характарыстык дзіцяці, на аснове якіх будзе прадоўжана развіццё ў падлеткавым узросце. Аднак трэба мець на ўвазе, што развіццё дзяцей ажыццяўляецца нераўнамерна з прычыны асаблівасцей тэмпераменту, тыпу нервовай сістэмы, здароўя, сямейнай сітуацыі і спецыфікі сямейнага выхавання. Таму можна казаць пра тое, што ў аднаго і таго ж дзіцяці якое-небудзь наватвор ужо сфармавалася, а нейкае знаходзіцца ў стадыі фармавання, і тут дзіцяці неабходна дапамагчы. Першым чынам, трэба адзначыць фармаванне адвольнасці пазнавальных працэсаў: увагі, памяці.

Наступнае найважнейшае наватвор - пазнавальная рэфлексія: здольнасць усвядоміць прычыны навучальных няўдач і поспехаў.

Далейшае развіццё атрымлівае і асобасная рэфлексія. Дзіця паступова пачынае даведвацца і дыферэнцаваць свае асобасныя якасці. У гэтым узросце адбываецца першаснае ўсведамленне патрэбнасці ў самаразвіцці, гэта значыць малодшы школьнік ужо здольны ўсвядоміць супярэчнасці паміж яго рэальным "Я" і ідэальным, паміж здольнасцямі і магчымасцямі, паміж "магу" і "хачу", адпаведна зразумець некаторыя аспекты ўнутранай крыніцы сваёй актыўнасці. Усвядомленымі становяцца правы і абавязкі дзіцяці. Пры гэтым неабходна, каб ён перастаў рабіць акцэнт толькі на сваіх правах («Я так хачу»), што сведчыць аб некаторай сацыяльнай няспеласці, а прыняў неабходнасць выканання сацыяльных абавязкаў.

Становіцца ўстойлівай самаацэнка дзіцяці. З'яўляецца магчымасць адэкватна ацэньваць свае добрыя якасці і недахопы. Важна памятаць, што ў гэты перыяд у выяву «Я» уключаецца пачуццё «ўмеласці, кампетэнтнасці», гэта значыць усведамленне ўласнай магчымасці рабіць даручаную справу добра. У адваротным выпадку магчыма фармаванне пачуцця глыбокай непаўнавартаснасці.

Вялікую сталасць набывае зносіны. Калі казаць аб зносінах з дарослымі, то трэба мець на ўвазе, што ў гэты час павінна адбыцца дыферэнцыяцыя значных фігур як звычайных людзей. Пачаткам працэсу дыферэнцыяцыі з'яўляецца імкненне дзіцяці заўважыць і абмеркаваць добрыя якасці і недахопы педагога, канчаткам - уменне параўноўваць свайго педагога з іншымі педагогамі і бацькамі.

Аднагодкі становяцца больш значнымі. Іх меркаванне часта пераважае над меркаваннем значных дарослых. Развіваецца супрацоўніцтва і, як яго перадумова, сацыяльная цікавасць, гэта значыць здольнасць цікавіцца іншымі людзьмі і прымаць у іх удзел. Актывізуецца міжполавыя зносіны. Дзеці адной падлогі могуць разглядацца як супернікі. Увага дзяцей процілеглай падлогі можа прыцягвацца рознымі спосабамі: падарункамі, сваркамі, поддразниванием, штуршкамі.

Адбываецца першаснае ўсведамленне каштоўнасных арыентацый. Дзеці засвойваюць розніцу ў сацыяльных статутах, выпрацоўваюць да гэтага ўласнае стаўленне. Пачынаюць актыўна развівацца нарматыўныя сацыяльныя страхі: не адпавядаць агульнапрынятым нормам, узорам паводзін (страх зрабіць нешта не так, спазніцца і інш.), з'яўляецца небяспека перараджэння нармальных страхаў у неўратычныя.

Гэта перыяд "завяршэння дзяцінства - пераходу да даросласці", што можа выяўляцца ў павышэнні эмацыйнага рэагавання на цяжкасці, у з'яўленні пачуцці адзіноты, адчуванні ўласнай непатрэбнасці.

Чацвёрты год навучання ў малодшых класах завяршае першы этап школьнага жыцця дзіцяці. Чацверакласнікі - гэта выпускнікі пачатковай школы. Менавіта гэты факт шмат у чым вызначае тыя акцэнты, якія расстаўляюць дарослыя ва ўзаемадзеянні з дзецьмі дадзенага ўзросту. Перспектыва пераходу ў сярэднюю школу прымушае дарослых звяртаць першарадную ўвагу на сфарміраванасць у чацвёртакласнікаў навучальных уменняў і навыкаў.

Да чацвёртага класа ў большасці дзяцей ужо складваецца індывідуальны стыль вучэбнай работы. Агульны падыход дзіцяці да яе выканання добра прасочваецца пры падрыхтоўцы дамашніх навучальных заданняў. Так, напрыклад, адны прыступаюць да ўрокаў адразу пасля прыходу са школы, іншым патрабуецца адпачынак (рознай працягласці). Нехта хутка і лёгка ўключаецца ў працу, у іншых шмат часу займае падрыхтоўчы перыяд. Адны дзеці пачынаюць выконваць дамашнія заданні з цяжкіх навучальных прадметаў, іншыя, наадварот, з лёгкіх. Адны лепш засвойваюць матэрыял з апорай на графічныя выявы (малюнкі, схемы і да т.п.), іншыя аддаюць перавагу слоўнае тлумачэнне і г.д.

Адрозненні ў агульным падыходзе да выканання вучэбнай працы звязаны з індывідуальна-тыпалагічнымі асаблівасцямі дзяцей, іх працаздольнасцю, спецыфікай пазнавальнага развіцця, пераважным тыпам успрымання і перапрацоўкі інфармацыі, неаднолькавай цікавасцю да розных вучэбных прадметаў і г.д.

Індывідуальны стыль вучэбнай працы праяўляецца не толькі ў агульным падыходзе да выканання навучальных заданняў, але і ў выкарыстанні школьнікамі розных навучальных уменняў і навыкаў. Валоданне прадуктыўнымі прыёмамі вучэбнай працы азначае, што школьнік набыў уменне вучыцца: ён здольны якасна засвойваць прапанаваныя веды і, у выпадку неабходнасці, здабываць іх самастойна.

Якія ж агульныя ўменні важныя для паспяховага навучання? Сярод іх можна вылучыць наступныя ўменні:

- слухаць настаўніка;

- вылучаць галоўную думку паведамлення;

- складна пераказваць змест тэксту;

- адказваць на пытанні да тэксту;

- ставіць пытанні да тэксту;

- рабіць змястоўныя вывады на аснове атрыманай інфармацыі;

- пісьмова выказваць сваю думку;

- прыцягваць дадатковыя крыніцы інфармацыі, карыстацца даведачнай літаратурай (слоўнікамі, энцыклапедыямі і інш.);

- адэкватна ацэньваць вынікі ўласнай працы.

Большасць гэтых уменняў абапіраецца на разумовыя здольнасці: уменне параўноўваць і знаходзіць агульнае і рознае; ўменне вылучаць галоўнае, адрозніваць істотнае ад неістотнага, рабіць лагічныя заключэнні і высновы.

Вучыцца ўсяму гэтаму неабходна ў пачатковай школе, пакуль аб'ём вучэбнай нагрузкі ў значнай ступені дазаваны. У сярэдніх класах гэтыя ўменні апынуцца жыццёва неабходнымі, паколькі прыкметна ўзрастае колькасць новай інфармацыі, больш складаным стане і яе змест. У гэтай сітуацыі выпрабаваны спосаб шматразовага паўтарэння, які яшчэ апраўдваў сябе ў пачатковай школе, будзе вельмі неэфектыўным. Няўменне ж правільна працаваць з навучальным матэрыялам можа стаць прычынай зніжэння паспяховасці, неапраўданага ператамлення навучэнцаў.

Для таго каб зразумець, у якой ступені чацвёртакласнікі валодаюць некаторымі з асноўных прыёмаў вучэбнай працы, можна паназіраць, напрыклад, за тым, як дзіця рыхтуецца да пераказу зададзенага на хату параграфа па прыродазнаўстве. Ці чытае ён увесь тэкст некалькі разоў запар, спрабуючы запомніць усё адразу? Ці чытае ўсяго адзін раз і, не пераказваючы, упэўнены, што ўсё добра ведае? Ці фіксуе ўвагу на змесце асобных абзацаў, не ўстанаўліваючы затым сувязі паміж імі? Ці адказвае на пытанні да тэксту?

Дзяцей неабходна вучыць працаваць з вучэбным тэкстам: вучыць выдзяляць галоўную думку; складаць план тэксту; запамінаць змест тэксту і пераказваць яго з апорай на план і г.д.

Навык сувязнога пераказвання зручна развіваць не толькі на навучальным матэрыяле: можна папрасіць дзіцяці расказаць ўтрыманне прачытанай кнігі, убачанага кінафільма, апісаць падзеі мінулага дня і інш.

Да чацвёртага класа ў большасці школьнікаў намячаецца дыферэнцыяцыя навучальных інтарэсаў, складваецца рознае стаўленне да вучэбных прадметах: адны дысцыпліны падабаюцца больш, іншыя - менш.

Перавага тых ці іншых навучальных прадметаў шмат у чым злучана з індывідуальнымі схільнасцямі і здольнасцямі дзіцяці: камусьці падабаецца матэматыка, у кагосьці ярка выяўляюцца лінгвістычныя здольнасці і т.д.

А калі ў дзіцяці ніякіх асаблівых пераваг і інтарэсаў не выяўляецца? Псіхалагічныя даследаванні паказваюць, што ні навошта не здольных дзяцей няма. Нават калі школьнік не вылучаецца сваімі навучальнымі поспехамі і, на першы погляд, аднолькава абыякава ставіцца да ўсіх прадметаў, ён абавязкова выяўляе схільнасць да лепшага засваення навучальнага матэрыялу таго ці іншага зместу. Менавіта такія схільнасці, якія паказваюць на мацнейшыя бакі развіцця дзіцяці, і неабходна падтрымліваць.

Не трэба таксама забываць, што жыццё дзяцей не абмяжоўваецца сценамі школы. За яе межамі дзіця можа быць пагружана ў такія заняткі, якія дазволяць яму праявіць сваю ўмеласць, дабіцца поспеху, здабыць упэўненасць у сабе.

 

Тэма 2.

Як навучыць сваё дзіця жыць у свеце людзей.

    Выхаванне культуры паводзін і павагі да людзей у навучэнцаў.

   Фарміраванне правіл паводзін і добрых манер.      

   Эфектыўныя зносіны: асноўныя складнікі.

   Культура асобы: культура знешнасці, зносін, мовы.                               

    "Ставіся да іншых так, як табе хацелася б, каб яны ставіліся да цябе - вось самы дакладны спосаб падабацца людзям, які я толькі ведаю". (Ф. Чэстэрфільд)

   Каго мы лічым выхаваным? Ці магчыма кожнага чалавека лічыць выхаваным, адукаваным і культурным? Адукацыя сама па сабе не прадвызначае выхаванасці, хаця і стварае для гэтага спрыяльныя ўмовы.

   Сям'я павінна вучыць дзіця не толькі законам чалавечага існавання, але і законам сумеснага пражывання. Дзіця надзвычай пераймальнае і засвойвае тыя мадэлі паводзін, якія закладвае яго сям'я. Калі з дня ў дзень дзіця назірае хамства і грубасць, падман і абыякавасць, двурушніцтва і хамелеонства, калі бацькі аслеплены смагай нажывы і дзеля гэтага не паступяцца нічым. Калі дзіця вучыцца ў сям'і маляваць жыццё толькі чорнымі фарбамі, як бы ні старалася школа і педагогі - дапамагчы такому дзіцяці жыць па законах дабра цяжка. Сям'я павінна вучыць не толькі законам чалавечага існавання, але і законам сумеснага пражывання.

   Дзіця павінна ведаць, калі можна ўключаць і выключаць музыку ў доме, як паводзіць сябе ў грамадскіх месцах, як паводзіць размову з незнаёмым чалавекам, як паводзіць сябе ў транспарце і г.д. Гэтым пытанням у класе былі прысвечаны класныя гадзіны і гадзіны зносін. Але да праблем культуры чалавека нам увесь час даводзіцца вяртацца, бо на іх будуецца само жыццё.

    КУЛЬТУРА АСАБЛІВАСЦІ ўключае ў сябе:

- Культура знешнасці

- Культура зносін

- Культура гаворкі

- Культура побыту

1.Культура знешнасці- успрымаецца як неад'емная характарыстыка асобы. Часта дзіця здаецца сімпатычным не з-за фізічнай прыгажосці, а ў сілу абаяння, якое заключаецца ў прыемным, добрым вясёлым выразе асобы. Аднак часам некаторыя дзеці крыўляюцца пры зносінах, моршчаць лоб і нос, высока паднімаюць бровы, капрызна выцягваюць вусны наперад. Дарослым неабходна сказаць, што гэта дрэнна, брыдка, што ён становіцца не падобным на сябе.

2)Культура зносін-уключае здольнасць правільна арыентавацца ў сітуацыі і падбіраць фразы з улікам таго, каму, навошта, што і як сказаць. Уступаючы ў зносіны, кожны чалавек падбірае такія словы, якія дапамагаюць усталяваць і падтрымаць "зваротную сувязь" з суразмоўцам. Мастацтва зносін з людзьмі акрамя ўмення гаварыць, весці размову ўключае і ўменне ўважліва слухаць субяседніка. Перабіць чалавека, не даць яму выказацца да канца лічылася і лічыцца верхам нетактоўнасці.

3) Культура гаворкі - яшчэ адна складнік культуры паводзін. Разглядаецца як валоданне нормамі вуснай і пісьмовай мовы. Як валодае чалавек гэтым сродкам камунікацыі, мяркуюць аб узроўні яго выхавання.

4) Культура побыту -развіваючы сацыяльна-бытавыя навыкі, бацькі карыстаюцца словам, уздзеяннем на дзіця асабістым прыкладам, заахвочваннямі, тлумачэннямі, парадамі. Разам з гэтым неабходна пісьменна спалучаць слоўныя ўказанні з правільнай арганізацыяй навакольнага асяроддзя. Ствараць дзіцяці дома такія ўмовы, якія садзейнічалі б фарміраванню неабходных навыкаў. Пры гэтым неабходна ўлічваць узроставыя асаблівасці. Нельга патрабаваць ад дзіцяці таго, што яму не пад сілу, але разам з гэтым неабходна даваць яму магчымасць выконваць тое, што яму даступна.

    1. Не дэманструйце свайму дзіцяці паказную ветлівасць і чуласць. Вельмі хутка ён пачне вам пераймаць і паступаць так у першую чаргу ў адносінах да вас саміх. Не грубіяніце і не брыдкасловце самі. Ваша звычка стане звычкай вашага дзіцяці.

   2. Не грубіяніце і не брыдкасловце самі. Ваша звычка стане звычкай вашага дзіцяці. Не кажыце пра чужых людзей дрэнна і непаважліва. Калі вы пакажаце ў гэтым прыклад свайму дзіцяці, чакайце, што вельмі хутка ён скажа тое ж самае пра вас. Будзьце тактоўныя ў адносінах да іншых людзей. Гэта ўрок дабра і чалавечнасці для вашага дзіцяці. Не бойцеся папрасіць прабачэння перад кімсьці ў прысутнасці свайго дзіцяці. У гэты момант вы нічога не губляеце, толькі набываеце павагу свайго дзіцяці. Выяўляйце высакароднасць нават тады, калі вам вельмі не жадаецца яго выяўляць, вучыце гэтай якасці свайго дзіцяці. Памятайце, што паводзіны – гэта люстэрка, у якім адлюстроўваецца праўдзівае аблічча кожнага. "Што такое добра і што такое дрэнна".

   Важна памятаць, што самы вялікі ўплыў на фармаванне асобы дзіцяці аказваюць рэальныя ўчынкі і паводзіны бацькоў, а не іх словы і маралі.

свернуть

Значэнне школьнай адзнакі ў жыцці дзіцяці

Сёння мы пагаворым пра тое, як адрозніць адзнаку ад ацэнкі і як зрабіць так, каб першыя адзнакі нашых дзяцей, былі менш балючымі і добрымі, а таксама якую ролю ў гэтым адыгрывае падрыхтоўка да ўрокаў.

Часта можна назіраць такую карціну: дзіця, атрымаўшы адзнаку ніжэй, чым ён разлічваў, ці, дакладней будзе сказаць, ніжэй, чым чакаюць ад яго бацькі, пачынае перажываць, а часам і плакаць. Ён, баючыся размовы з бацькамі, не хоча вяртацца дадому. Або пачынае выпрошваць: "пастаўце мне 7 або 8 «а то мяне мама (тата) заб'е!"Гэта няправільна. Адзнака, перш за ўсё, павінна быць сігналам таго, над чым вы з дзіцем павінны папрацаваць.Веды даюцца ўсім аднолькава, але атрымліваюць іх і ўжываюць усё па-рознаму. Камусьці дастаткова тлумачэння настаўніка, камусьці патрэбна дапамога бацькоў, а камусьці дапамога рэпетытара.

Што такое ацэнка і адзнака?

Ацэнка-слоўны выраз. Тлумачальны слоўнік Ожегова: «Меркаванне аб каштоўнасці, узроўні або значэнні каго-небудзь, чаго-небудзь».

Адзнака – лічбавы выраз. Тлумачальны слоўнік Ожегова: «Знак, які абазначае ў вучэбнай сістэме ацэнку ведаў вучняў».

Кантроль і ацэнка ў пачатковай школе маюць некалькі функцый:

1. Сацыяльная функцыя выяўляецца ў патрабаваннях, што прад'яўляюцца грамадствам да ўзроўню падрыхтоўкі дзіцяці малодшага школьнага ўзросту. Яна ўключае ў сябе: узроставы ўзровень развіцця, выхавання і дасведчанасці школьніка; ўзровень сфарміраванасці яго пазнавальнай, эмацыйнай і валявой сферы асобы.

2. Адукацыйная функцыя:

- параўнанне чаканага эфекту навучання з сапраўдным; усталёўваецца, якія канкрэтныя вынікі яго вучэбнай дзейнасці, Што засвоена трывала, усвядомлена, а што мае патрэбу ў паўторы, паглыбленні; якія бакі вучэбнай дзейнасці сфармаваныя, а якія неабходна сфармаваць.

3. Выхаваўчая функцыя:

- выяўляецца ў фарміраванні станоўчых матываў у  навучанні. Правільна арганізаваны кантроль і ацэнка здымаюць у школьнікаў страх перад кантрольнай працай, зніжае ўзровень трывожнасці.

. Інфармацыйная функцыя.

 Галоўная яе асаблівасць-магчымасць прааналізаваць прычыны няўдалых вынікаў і намеціць канкрэтныя шляхі паляпшэння навучальнага працэсу.

5. Функцыя кіравання вельмі важная для развіцця самакантролю школьніка, яго ўменні аналізаваць і правільна ацэньваць сваю дзейнасць, адэкватна прымаць ацэнку педагога.

Дзіця павінна зразумець, што вучыцца для сябе, а не для бацькоў. Неабходна сфармаваць у дзіцяці матывацыю да навучання. Некаторыя бацькі "выбіваюць" адзнакі са сваіх дзяцей, прымушаючы іх працаваць па пяць гадзін. У выніку ў дзіцяці не застанецца часу для прагулкі, а яна неабходная. Падобная "стараннасць" пад вашым націскам, дарагія бацькі, гэта Вы ведаеце самі, не толькі ператамляе дзіцяці, але і хутка губляе цікавасць да навучання. Не, не заўсёды нам трэба імкнуцца да таго, каб у дзіцяці ў сшытку былі адны выдатныя адзнакі. Свае патрабаванні вы павінны сувымяраць з яго магчымасцямі. І па-другому з-за свайго славалюбства настойваць на тым, каб дзеці прыносілі толькі "выдатна". Гэта можа не толькі паўплываць на здароўе, але і прывесці да таго, што ў дзіцяці з'явіцца нездаровае славалюбства і іншыя кепскія рысы. Напрыклад, калі пасля " 9 "раптам, атрыманая "7", выклікае слёзы! Ці калі дзіця надзімае вусны, калі сшытак яго не ляжыць першым! За гэтымі ўчынкамі хаваюцца рысы эгаізму. Праўда, пакуль яшчэ ледзь, прыкметныя. Адкіньце, калі ласка, ілжывае самалюбства. Памятайце, што караючы дзіця, вы не падвысіце яго паспяховасць, але можаце яго маральна скалечыць, азлобіць, зрабіць ілжывым, баязлівым, а часам упартым  і грубым. У школе дзіця ўпершыню сутыкаецца са знешняй ацэнкай сваіх дзеянняў. Першыя ацэнкі звязаны для яго як са станоўчымі, так і з адмоўнымі перажываннямі. Калі мы хочам, каб галоўным для дзіцяці заставаліся веды, а не ацэнкі, неабходна вызначыцца, перш за ўсё, нам самім. Стаўленне дзіцяці да адзнак шмат у чым залежыць ад нашага стаўлення да іх. Калі мы, кажучы пра школу, перш за ўсё, распытваем аб адзнаках і бурна рэагуем на дрэнныя, для дзіцяці адзнака стане асноўнай часткай школьнага жыцця.

Задача дарослых, бацькоў і настаўнікаў-стварыць вакол дзіцяці такое жыватворнае асяроддзе, каб дзіця магло развівацца само, актыўна будуючы сваю ўнікальную асобу.

Асабліва варта адзначыць, што ацэньванню на ўроках не падлягаюць асабістыя якасці дзіцяці (тэмп працы, асаблівасці ўвагі, ўспрымання). Ацэньваецца выкананая праца, а не яе выканаўца.

А самаацэнка-гэта неабходны кампанент развіцця самасвядомасці, т.е. ўсведамленне чалавекам самога сябе, сваіх фізічных сіл, разумовых здольнасцяў, учынкаў, матываў і мэтаў сваіх паводзін, свайго стаўлення да навакольнага свету і само га сябе.

Галоўны сэнс самаацэнкі заключаецца ў самакантролі навучэнца, яго самарэгуляцыі, самастойнай экспертызе ўласнай дзейнасці і ў самастымуляцыі. Пераход школьніка да самаацэнкі сваіх навучальных дзеянняў няпросты і няхуткі, асабліва калі ў яго назапашаны вопыт пражывання ў іншым рэжыме, дзе ўсе ацэначныя функцыі знаходзіліся ў руках дарослых людзей: бацькоў, выхавальнікаў, настаўнікаў.

Вялікае значэнне мае ў фарміраванні самаацэнкі роля сям'і. Калі ў сям'і бацькі прыслухоўваюцца да дзяцей, да іх ставяцца з павагай, калі іх меркаванні разыходзяцца, бацькі разглядаюць дзіця як асобу, годную да  ўвагу, цікавасць і павага, то ў такога дзіцяці развіваецца адэкватная самаацэнка. А дзеці з нізкай самаацэнкай сустракаюцца там, дзе бацькі жывуць у разладзе і тады агульная самаацэнка дзіцяці недасканалая або калі яе дабрабыту нешта пагражае, то ўключаюцца магутныя ахоўныя механізмы, якія дзейнічаюць на несвядомым узроўні.

На думку псіхолагаў, самаацэнка развіваецца на працягу ўсяго жыцця чалавека. Пачынае яна фармавацца яшчэ ў раннім дзяцінстве, калі дзіця пачынае аддзяляць сябе ад навакольных людзей і працягвае відазмяняцца на працягу ўсяго жыцця, становячыся ўсё больш крытычнай і змястоўнай.

Найбольш сензітыўным перыядам развіцця самаацэнкі з'яўляецца малодшы школьны ўзрост, бо менавіта ў гэты перыяд пачынаецца арганізаванае навучанне, яна будзе адшліфоўвацца пад уплывам ацэнкі дарослага (славеснай — пахвала, ганьбаванне; і знакавай — адзнака).

Адзначаецца неабходнасць яснасці, пэўнасці педагагічнай ацэнкі. Нават адмоўная (заслужаная) ацэнка больш карысная для самаацэнкі, чым "Нявызначаная ацэнка". З "самаацэнкай «цесна звязана паняцце»рэфлексія". Калі дзіця не пабаіцца раскрыцца, то ён і не пабаіцца ацаніць самога сябе, свае магчымасці і здольнасці.

Ад самаацэнкі чалавека залежыць характар яго зносін, адносіны з іншымі людзьмі, паспяховасць яго дзейнасці, далейшае развіццё яго асобы. Адэкватная самаацэнка дае чалавеку маральнае задавальненне. Самаацэнка, асабліва здольнасцяў і магчымасцяў асобы, выказвае пэўны ўзровень дамаганняў, вызначаны як узровень задач, якія асоба ставіць перад сабой у жыцці і да выканання якіх лічыць сябе здольнай. Узровень дамаганняў чалавека і, такім чынам, характар яго самаацэнкі ярка выяўляюцца ў розных сітуацыях выбару, як у цяжкіх жыццёвых сітуацыях, так і ў паўсядзённым дзейнасці, у грамадскай працы. Няўдача або поспех найбольш востра перажываюцца ў той дзейнасці, якую сам чалавек лічыць для сябе асноўнай, дзе ў яго ёсць высокія дамаганні.

З вышэй сказанага можна вылучыць фактары вучэбнай дзейнасці школьніка, якія ўплываюць на самаацэнку і развіццё асобы дзіцяці: уплыў школьнай ацэнкі, пачуццё кампетэнтнасці, уплыў сямейнага выхавання, з'яўленне і ўплыў рэфлексіі. Самаацэнка-вынік складанага і працяглага працэсу, у якім ўзаемадзейнічаюць розныя фактары яе фарміравання. Таму пры развіцці адэкватнай самаацэнкі неабходна ўлічваць усе фактары.

Народная мудрасць гаворыць « "пасееш учынак-пажнеш звычку; пасееш звычку-пажнеш характар; пасееш характар-пажнеш лёс". Вось так і фармуецца жыццёвая лінія чалавека. Добра, калі бацькі і школа дзейнічаюць разам і рухаюцца ў адным кірунку, хоць бы пры ацэньванні дзіцяці.

Калі вы бачыце, што дзіця вельмі заклапочана сваімі школьнымі адзнакамі, або што вы самі некалькі перабольшваеце іх каштоўнасць, скарыстайцеся парадамі псіхолага.

Задумайцеся, наколькі вашы патрабаванні і чаканні суадносяцца з магчымасцямі дзіцяці. Не арыентуйце яго на суцэльныя поспехі ў школе. Лепш дапамажыце вылучыць тыя прадметы, па якіх ён цалкам здольны атрымліваць высокія адзнакі.

Калі ў дзіцяці не ладзіцца з вучобай, паспрабуйце ўстрымацца ад папрокаў. Супакойце яго і растлумачце, што вы будзеце любіць яго незалежна ад адзнак, якія ён атрымлівае.

Часта бацькі перажываюць з-за дрэнных адзнак і заўваг настаўніка значна больш самога вучня. Не забывайце, што адзнака часта суб'ектыўная. Паспрабуйце не драматызаваць школьныя няўдачы. Наадварот, падтрымайце дзіцяці і паспрабуйце усяліць упэўненасць у тое, што ў наступны раз у яго ўсё атрымаецца.

Калі дзіця імкнецца і прыкладае шмат намаганняў, не скупіцеся на хвалу. Нават калі гэта не завершыцца высокай адзнакай, ён будзе ведаць, што вам важныя яго старанні і жаданне вучыцца. Пры гэтым не параўноўвайце яго поспехі з поспехамі іншых дзяцей. Засяродзьцеся на тым, як ён вырас у параўнанні з самім сабой ранейшым, чаму новаму ён навучыўся.

Не варта занадта захапляцца найвышэйшымі баламі і «забівацца» з-за нізкіх. Не забывайце, што дзіця ў першую чаргу ідзе ў школу за ведамі.

Будзьце прыкладам. Калі мама - перфекцыяніста, то і дзіця можа вырасці з «сіндромам выдатніка». Не саромейцеся прызнавацца ў сваіх промахах і няўдачах. І дэманструйце пры гэтым разумнае стаўленне да пройгрышу.

Як ставіцца да адзнак дзіцяці

Не сварыцеся на свайго дзіцяці за дрэнную адзнаку. Яму вельмі хочацца быць у вашых вачах добрым. Калі быць добрым не атрымліваецца, дзіця пачынае хлусіць і выкручвацца, каб быць у вашых вачах добрым.

Спачувайце свайму дзіцяці, калі ён доўга працаваў, але вынік яго працы невысокі. Растлумачце яму, што важны не толькі высокі вынік. Больш важныя веды, якія ён зможа набыць у выніку штодзённай, ўпартай працы.

Не прымушайце сваё дзіця вымольваць сабе ацэнку ў канцы чвэрці дзеля вашага душэўнага спакою.

Не вучыце сваё дзіця лоўчыцца, прыніжацца і прыстасоўвацца дзеля станоўчага выніку ў выглядзе высокай адзнакі.

Ніколі не выказвайце сумневаў з нагоды аб'ектыўнасці выстаўленай вашаму дзіцяці адзнакі услых. Ёсць сумневы - ідзіце ў школу і паспрабуйце аб'ектыўна разабрацца ў сітуацыі.

Не абвінавачвайце беспадстаўна іншых дарослых і дзяцей ў праблемах ўласных дзяцей.

Падтрымлівайце дзіця ў яго, хай не вельмі значных, але перамогах над сабой, над сваёй лянотай.

Уладкоўвайце маленькія святы з нагоды атрымання выдатнай адзнакі. Добрае, як і дрэннае, запамінаецца дзіцем надоўга і яго хочацца паўтарыць. Хай дзіця атрымлівае добрую адзнаку дзеля таго, каб яго адзначылі. Неўзабаве гэта стане звычкай.

Дэманструйце станоўчыя вынікі сваёй працы, каб дзіцяці хацелася вас пераймаць

Бацькам прапануецца абмеркаваць тыповыя сітуацыі, звязаныя са школьнай адзнакай і выпрацаваць калектыўную стратэгію паводзін дарослых у прапанаваных сітуацыях. Гэта дапаможа бацькам у вырашэнні сітуацый падобнага тыпу, якія могуць скласціся ў іх сям'і.

* Дзіця не хоча рабіць урокі самастойна і чакае бацькоў да таго часу, пакуль яны не вернуцца з працы.

* Падчас выканання хатняга задання дзіця адцягваецца, робіць памылкі, неахвотна даводзіць пачатую справу да канца.

* Дзіця піша дрэнна, неакуратна, а перапісваць заданне не хоча.

* Дзіця атрымаў дрэнную адзнаку, а кажа бацькам, што атрымаў выдатную. Гэта паўтараецца даволі часта.

* * Дзіця абвінавачвае настаўніка ў тым, што ён несправядлівы да ацэнкі яго ведаў.

Парады бацькам

Парада № 1.

Задумайцеся, наколькі вашы патрабаванні і чаканні суадносяцца з магчымасцямі дзіцяці. Не арыентуйце яго толькі на поспехі ў школе. Лепш дапамажыце вылучыць тыя прадметы, па якіх ён здольны атрымліваць высокія адзнакі.

Парада № 2.

Калі ў дзіцяці не ладзіцца з вучобай, паспрабуйце ўстрымацца ад папрокаў. Супакойце яго і растлумачце, што вы будзеце любіць яго незалежна ад адзнак, якія ён атрымлівае.

Парада № 3.

Часцяком бацькі перажываюць з прычыны дрэнных адзнак і заўваг з боку настаўніка значна больш, чым вучань. Не забывайцеся, што адзнака часта носіць суб’ектыўны характар. Паспрабуйце не драматызаваць школьныя няўдачы. Наадварот, падтрымайце дзіця і ўсяляйце ўпэўненасць у тым, што ў наступны раз у яго ўсё атрымаецца.

Парада № 4.

Калі дзіця стараецца, не скупіцеся на пахвалу. Нават калі яго намаганні і не прынясуць высокую адзнаку, ён будзе ведаць, што для вас важныя яго старанні і жаданне вучыцца. Пры гэтым не параўноўвайце яго поспехі з поспехамі іншых дзяцей. Сканцэнтруйцеся на тым, як ён вырас у параўнанні з самім сабой ранейшым, чаму новаму ён навучыўся.

Парада № 5.

Не варта занадта захапляцца найвышэйшымі баламі і гараваць праз нізкія. Не забывайцеся, што дзіця ў першую чаргу ідзе ў школу па веды.

Парада № 6.

Будзьце прыкладам. Калі маці — перфекцыяністка, то і дзіця можа вырасці з «сіндромам выдатніка». Не саромейцеся прызнавацца ў сваіх промахах і няўдачах. І дэманструйце пры гэтым разумнае стаўленне да пройгрышу.

Псіхалагічныя і фізіялагічныя асаблівасці трэццякласнікаў

Трэці клас з'яўляецца пераломным у жыцці малодшага школьніка. Многія настаўнікі адзначаюць, што менавіта з трэцяга года навучання дзеці пачынаюць сапраўды свядома ставіцца да навучання, праяўляць актыўную цікавасць да пазнання.

Гэта шмат з чым звязана з тымі значнымі зменамі, якія адбываюцца ў агульным інтэлектуальным развіцці дзяцей у дадзены перыяд. Псіхалагічныя даследаванні паказваюць, што паміж другім і трэцім класамі адбываецца скачок у разумовым развіцці навучэнцаў. Менавіта на гэтым этапе навучання адбываецца актыўнае засваенне і фарміраванне разумовых аперацый, больш інтэнсіўна развіваецца вербальнае мысленне, г.зн. мысленне, якое аперыруе паняццямі.

Новыя магчымасці мыслення становяцца падставай для далейшага развіцця іншых пазнавальных працэсаў: ўспрымання, увагі, памяці. Вядомы дзіцячы псіхолаг Д. Б. Эльконін так пісаў пра асаблівасці развіцця малодшых школьнікаў: "памяць у гэтым узросце становіцца думаючай, а ўспрыманне - думаючым».

Актыўна развіваецца і здольнасць дзіцяці адвольна кіраваць сваімі псіхічнымі працэсамі, ён вучыцца валодаць увагай, памяццю, мысленнем.

Гэтыя змены ў інтэлектуальным развіцці трэцякласнікаў павінны быць актыўна выкарыстаны ў развіццёвай працы з дзецьмі. Важна падкрэсліць, што менавіта яны могуць аказаць істотную дапамогу ў правядзенні такой працы, накіраванай на рэалізацыю значных патэнцыйных магчымасцяў дзяцей гэтага ўзросту.

Да пачатку трэцяга класа ў дзіцяці ўжо сфарміраваны выразны вобраз добрага вучня, ён ясна ўяўляе сабе, што трэба рабіць, каб адпавядаць гэтаму вобразу, аднак у выніку ў нейкай ступені губляецца дзіцячая непасрэднасць, індывідуальныя асаблівасці дзіцяці некалькі сціраюцца, зніжаюцца творчыя магчымасці.

Дарослыя ў гэты перыяд звычайна задаволена адзначаюць стабільную здольнасць дзяцей выконваць стандартныя заданні, уменне дзейнічаць па ўзоры. Але, як правіла, яны не заўважаюць, што гэтыя якасці зацвярджаюцца ў дзіцяці за кошт збяднення фантазіі, зніжэння вынаходлівасці, арыгінальнасці ўспрымання. Бацькі, педагогі і псіхолагі канстатуюць узровень развіцця мыслення, памяці, увагі дзяцей, выпускаючы з-пад увагі заняпад ўяўлення, зніжэнне крэатыўных здольнасцяў. Аднак гэта — з'ява часовая і зварачальная, калі своечасова пачаць работу па актуалізацыі творчых здольнасцяў дзяцей.

Іншая важная асаблівасць гэтага ўзросту якасныя змены ва ўзаемаадносінах дзяцей са значнымі дарослымі-настаўнікам і бацькамі. Да гэтага часу настаўнік у свядомасці дзяцей шмат у чым губляе свой ідэальны вобраз. Дзеці пачынаюць глядзець на яго больш рэалістычна, аднак пры гэтым "ідэал «можа цалкам разбурыцца, саступіўшы месца грэбліваму стаўленню, своеасабліваму»нігілізму". Унутранае аддаленне ад аўтарытэту настаўніка можа выклікаць у душы дзіцяці страх перад ім альбо злосць і крыўду.Падобны працэс ідзе і ў дачыненні да бацькоў. Дзеці павінны навучыцца ўспрымаць іх як жывых людзей з усімі вартасцямі і недахопамі, не перастаючы кахаць. Дзіця прывыкае да таго, што самыя блізкія людзі маюць права часам стамляцца або злавацца, могуць часам дапусціць несправядлівасць, неспадзявана пакрыўдзіць, быць няўважлівымі. Але пры гэтым яны любяць дзіця не менш, чым у спрыяльныя моманты. Бо яны, як правіла, здольныя своечасова дараваць дзіцяці і самі папрасіць прабачэння. Дзеці таксама патроху вучацца наладжваць адносіны, рабіць крокі насустрач блізкім людзям .

Важнай застаецца і тэма ўзаемаадносін з аднагодкамі, дружбы і супрацоўніцтва ў класе. Адносіны з сябрамі становяцца ў гэты перыяд больш значнымі, чым упершыню два школьных года, менш залежаць ад ацэнак настаўніка і школьных поспехаў. Формула "каго любіць настаўнік, таго і я люблю" губляе сваю актуальнасць. Самаацэнка дзіцяці цяпер у большай ступені будуецца на адносінах з сябрамі: "я добры, калі ў мяне ёсць сябры, калі мяне паважаюць у класе".

Да заканчэння трэцяга навучальнага года дзеці здольныя браць на сябе ролю вядучага ў знаёмых гульнях і практыкаваннях, быць уважлівымі да астатніх ўдзельнікаў, умець дамаўляцца з імі аб умовах гульні, даваць выразныя інструкцыі, кантраляваць ход выканання заданняў.

Развіццё ўвагі

Добра развітыя ўласцівасці ўвагі і яго арганізаванасць з'яўляюцца фактарамі, непасрэдна якія вызначаюць паспяховасць навучання в малодшым школьным узросце. Як правіла, добра паспяваючыя навучэнцы маюць лепшыя паказчыкі развіцця увагі.

Спецыяльныя даследаванні паказваюць, што розныя ўласцівасці увагі ўносяць неаднолькавы "ўклад" у паспяховасць навучання па розных школьных прадметах. Так, пры авалоданні матэматыкай вядучая роля належыць аб'ёму ўвагі, паспяховасць засваення рускай мовы звязана з размеркаваннем увагі, а навучанне чытанню - з устойлівасцю увагі. Такім чынам, развіваючы розныя ўласцівасці ўвагі, можна павысіць паспяховасць школьнікаў па розных вучэбных прадметах.

Складанасць, аднак, у тым, што розныя ўласцівасці ўвагі паддаюцца развіццю ў неаднолькавай ступені. Найменш схільны ўплыву аб'ём увагі (але нават ён рэзка-у 2,1 разы-павялічваецца на працягу малодшага школьнага ўзросту). У той жа час такія ўласцівасці увагі, як размеркаванне, пераключэнне і ўстойлівасць, можна і трэба ў дзіцяці трэніраваць.

Патрэбна прапаноўваць дзецям комплекс гульняў, заданняў і практыкаванняў, накіраваных на развіццё ўвагі: разнастайныя варыянты карэктурных заданняў « "пераблытаныя лініі", пошук схаваных фігур і многае іншае.

Развіццё памяці

Найбольш распаўсюджаны прыём запамінання ў малодшых школьнікаў-шматразовае паўтарэнне, якое забяспечвае механічнае завучванне. Аднак пры ўзрастаючым аб'ёме навучальнага матэрыялу ён перастае сябе апраўдваць. Таму ўжо ў пачатковай школе дзеці пачынаюць адчуваць патрэбнасць у якасна іншых спосабах працы.

Удасканаленне памяці ў малодшых школьнікаў звязана ў першую чаргу з набыццём і засваеннем такіх спосабаў і стратэгій запамінання, у аснове якіх ляжыць арганізацыя запамінальнага матэрыялу. Прыёмы сэнсавага запамінання, лагічная памяць патрабуюць спецыяльных намаганняў па сваім фарміраванні.

Асновай лагічнай памяці з'яўляецца выкарыстанне разумовых працэсаў у якасці апоры, сродкі запамінання. Такая памяць заснавана на разуменні. У гэтай сувязі дарэчы ўспомніць выказванне Л. Н. Талстога: «Веды толькі тады веды, калі яно набыта высілкам думкі, а не адной памяццю».

У якасці разумовых прыёмаў запамінання могуць быць выкарыстаны: вылучэнне сэнсавых апор, класіфікацыя, складанне плана і інш.

Мэтазгодна прадэманстраваць дзецям і розныя мнематэхнічныя прыёмы, а таксама раскрыць магчымасці пісьмовай мовы як сродку запамінання.

Развіццё мыслення

Для таго, каб разумовае дзеянне магло быць выкарыстана ў якасці апоры для запамінання, само гэта дзеянне павінна быць першапачаткова сфармавана. Напрыклад, перш чым выкарыстоўваць прыём класіфікацыі для запамінання якога-небудзь матэрыялу, неабходна авалодаць класіфікацыяй як самастойным разумовым дзеяннем.

Таму асабліва важная роля ў працы з дзецьмі належыць развіццю іх разумовых здольнасцяў. Асноўная ўвага неабходна надаць навучанню элементаў лагічнага мыслення: вылучэнню розных прыкмет прадметаў, параўнанні, знаходжання агульнага і рознага, класіфікацыі, уменню даваць самыя простыя вызначэнні.

Накіроўваючы намаганні на развіццё мыслення дзяцей, бацькі павінны ўлічваць іх індывідуальныя асаблівасці (склад розуму, пазнавальны стыль, тэмп разумовай дзейнасці, навучальнасць і інш.). Пры гэтым не варта забываць і аб якасным своеасаблівым мысленні дзіцяці ў малодшым школьным узросце.

Нягледзячы на інтэнсіўнае развіццё вербальнага, паняційнага мыслення, большасць дзяцей прыкладна да 10 гадоў ставіцца не да разумовага тыпу, а да мастацкага. Таму мэтанакіраванае развіццё паняційнага мыслення варта спалучаць з не менш мэтанакіраваным удасканаленнем вобразнага мыслення і надаваць увагу развіццю дзіцячага ўяўлення.

Зносіны:

Зносінам трэцякласніка характэрны наступныя прыкметы:

* Няўстойлівасць кантактаў.

• Эмацыянальнасць.

• Залежнасць ад ацэнкі дарослых: настаўніка, бацькоў. Дзіця мае зносіны з тымі, каго дарослыя ўхваляюць.

* Разрыў паміж хлопчыкамі і дзяўчынкамі.

* Узаемасувязь зносін з дзейнасцю дзіцяці.

ЯК ДАПАМАГЧЫ ДЗІЦЯЦІ СТАЦЬ ЧЫТАЧОМ

Да трэцяга класа ў розных дзяцей складваецца неаднолькавае стаўленне да чытання як самастойнага інтэлектуальнаму занятку.

Як правіла, у кожным класе ёсць дзве групы дзяцей, якія дэманструюць палярнае стаўленне да чытання. Адны чытаюць ахвотна і шмат, не растаюцца з кнігай. Іншыя, наадварот, не любяць чытаць, робяць гэта толькі пад прымусам. Менавіта другая група навучэнцаў часцей за ўсё выклікае асаблівую занепакоенасць настаўнікаў і бацькоў.

Дзеці, якія не любяць чытаць, нярэдка дрэнна валодаюць тэхнікай чытання. Менавіта адсутнасць добра адпрацаванага навыку чытання можа служыць перашкодай для вольных  зносін дзіцяці з кнігай. У гэтым выпадку варта надаць асаблівую ўвагу адпрацоўцы тэхнічнага боку чытання. Чытанне, як і любы іншы навык, патрабуе спецыяльных намаганняў і часу для замацавання ўмення і яго ўдасканалення. Часу, адведзенага для гэтага на ўроках чытання, відавочна недастаткова. Для замацавання навыку чытання дзіця мае патрэбу ў сістэматычных, штодзённых хатніх практыкаваннях.

Фарміраванне навыку чытання цесна звязана з агульным маўленчым развіццём дзіцяці, таму, у выпадку відавочных цяжкасцяў, варта звярнуцца за неабходнымі рэкамендацыямі да лагапеда. Для паляпшэння навыкаў чытання асаблівае значэнне мае эмацыйны стан дзіцяці. Бацькам неабходна памятаць, што дзіця, любімы імі незалежна ад сваіх недахопаў, які атрымлівае эмацыйную падтрымку дарослых, а значыць, упэўнены ў сабе, лягчэй навучаецца чаму б там ні было, у тым ліку і чытання.

Між тым многія трэцякласнікі валодаюць тэхнікай чытання дастаткова добра, аднак не з'яўляюцца актыўнымі і самастойнымі чытачамі. Бацькі нярэдка наракаюць на тое, што дзіця не праяўляе вялікай цікавасці да кніг, затое шмат часу праводзіць ля тэлевізара або кампутара.

Патрэба ў чытанні не ўзнікае сама сабой і не складваецца ў выніку прымусовых зносін з кнігай. Гвалт тут недапушчальны. Любоў да чытання закладваецца гадамі, і першараднае значэнне пры гэтым мае дачыненне да чытання саміх бацькоў. Любяць у сям'і чытаць? Ці ёсць у доме свая бібліятэка? Часта дзіця бачыць бацькоў з кнігай? Дзеляцца яны з дзецьмі сваімі ўражаннямі аб прачытаным? Ці сочаць бацькі за кніжнымі навінкамі, у тым ліку і ў галіне дзіцячай літаратуры?

Як правіла, любяць чытаць дзеці у тых бацькоў, якія  чытаюць самі бацькі.

свернуть

Тэма 1. Як дапамагчы дзіцяці добра вучыцца

Навучанне ў школе - адно з найважнейшых, найбольш складаных і адказных момантаў у жыцці дзяцей. Змяняецца ўсё жыццё дзіцяці: усё падпарадкоўваецца вучобе, школе, школьным справам і клопатам. І кожнаму з вас хочацца, каб дзеці былі самастойнымі і паспяховымі ў іх асноўнай дзейнасці - вучобе.

З аксіёмы: “Любое педагагічнае ўздзеянне мае поспех, калі яно ўлічвае патрэбы дзіцяці”. Разгледзім самыя важныя з гэтых патрэбаў.

1. Вучань хоча набываць у школе новыя веды.

2. Вучань імкнецца да самасцвярджэння, прызнання з боку дарослых.

3. З узростам дзеці пачынаюць разумець, што школа рыхтуе іх да дарослага жыцця. І што яны тым лепш змогуць вырашаць задачы, якія паставіць перад імі грамадства, чым больш грунтоўныя веды яны набудуць цяпер.

Ці заўсёды мы ўлічваем у нашай выхаваўчай рабоце гэтыя патрэбы дзяцей? А мы ж павінны памятаць, што “кожнае педагагічнае ўздзеянне будзе паспяховым толькі ў тым выпадку, калі яно ўлічвае патрэбы дзяцей”.

Ці трэба дапамагаць дзіцяці вучыцца? Зразумела, так. Паспрабуем выкарыстоўваць у працы з дзіцем наступнае. Ваша дзіця нечаму вучыцца. Агульны вынік будзе складацца з некалькіх прыватных вынікаў. Назавем чатыры з іх.

1. Самы відавочны - гэта веданне, якое ён атрымае, або ўменне, якое ён асвоіць.

2. Вынік меней відавочны - гэта трэніроўка агульнай здольнасці вучыцца, то есць вучыць самога сябе.

3. Вынік - эмацыйны след ад заняткаў: задавальненне або расчараванне, упэўненасць або няўпэўненасць у сваіх сілах.

4. Вынік - след вашых узаемаадносін з ім, калі вы прымалі ўдзел у занятках. Тут вынік можа быць альбо станоўчым (засталіся задаволеныя адзін адным), альбо адмоўным (папоўнілася скарбонка ўзаемных незадаволенасцяў).

Запомніце. Бацькоў падцікоўвае небяспека арыентавацца толькі на першы вынік (Навучыўся? Не навучыўся?). Ні ў якім разе не забывайце аб астатніх трох. Яны значна важней. Для дзіцяці малодшага школьнага ўзросту вельмі важным з'яўляецца стаўленне да яго дарослых. Шмат у чым меркаванне бацькоў, настаўнікаў вызначае самаацэнка дзіцяці, фармуе пачуццё ўпэўненасці ў сабе, уплывае на ўзровень трывожнасці. Таму дзіцяці так важныя ваша падтрымка, цікавасць і ўвага да яго спраў і праблем. А ці часта мы задумваемся над тым, чаму навучанне не звязана з радасцю пазнання, не выклікае цікавасці і не служыць развіццю здольнасцяў? Ці памятаем мы ў пагоні за добрымі адзнакамі, што заняткі праз сілу, па жорсткім патрабаванні дарослага тармозяць развіццё творчых здольнасцяў дзіцяці? Мы штодня пытаем у яго, што ён сёння атрымаў. Хвалім яго і ўхваляем менавіта за добрыя адзнакі і цалкам не цікавімся тым, што дзіця даведалася новага, чаму навучылася, што яму асабліва цікава. Аб радасці спазнання ніхто не ўспамінае! Мы, дарослыя, павінны ўлічваць індывідуальнасць дзіцяці, яго асаблівасці і магчымасці, ведаць уласцівы яму тэмп працы, назіраць за яго ростам і развіццём. Падумайце: можа быць, трэба ў чымсьці перагледзець стаўленне да яго вучэбных заняткаў, да арганізацыі яго хатняй працы, характар і змест сваёй ацэнкі яго навучальных поспехаў?

Нагадаю вам яшчэ адну асаблівасць малодшага школьніка: любую працу ён павінен выконваць “на поспех”. Таму так важна падтрымліваць нават самыя нязначныя вынікі, асабліва калі пры гэтым вучань праявіў самастойнасць, цярпенне, настойлівасць. Каб захаваць у дзіцяці жаданне вучыцца, імкненне да ведаў, неабходна навучыць яго добра вучыцца. Усе бацькі мараць, каб іх дзеці добра вучыліся. Але некаторыя бацькі лічаць, што, аддаўшы дзіця ў школу, можна з палёгкай уздыхнуць: зараз усе праблемы, звязаныя з навучаннем, павінна вырашаць школа. Вядома ж, школа не адмаўляецца ад сваіх абавязкаў. Гэта справа не толькі школы, але і бацькоў. Мы, настаўнікі, тлумачым дзецям прыёмы працы, а як засвоіў дзіця гэтыя прыёмы, як ён іх выкарыстоўвае і выкарыстоўвае ці наогул, застаецца па-за полем зроку настаўніка. А ў бацькоў ёсць поўная магчымасць пракантраляваць сваё дзіця. Яны могуць аказаць тую дапамогу, якую не можа аказаць настаўнік. Асаблівае значэнне ў гэтым выпадку набывае

супрацоўніцтва бацькоў і настаўнікаў, узгадненне іх дзеянняў. Менавіта на пачатковым этапе навучання бацькі павінны максімальна апекаваць сваё дзіця. Іх задача - навучыць правільна вучыцца. Таму пытанне “Як дапамагчы дзіцяці добра вучыцца?” я лічу важным для бацькоў.

Намаганні сям'і і школы ў вырашэнні гэтай праблемы - адзіныя. Дапамога дзецям павінна быць эфектыўнай і павінна ісці ў трох кірунках:

• арганізацыя рэжыму дня;

• кантроль за выкананнем хатніх заданняў;

• прывучванне дзяцей да самастойнасці.

Арганізацыя рэжыму дня

Арганізацыя рэжыму дня дазваляе дзіцяці:

• лягчэй справіцца з вучэбнай нагрузкай;

• абараняе нервовую сістэму ад ператамлення, т.е. умацоўвае здароўе.

Дрэннае здароўе - прычына непаспяховасці. Таму прывучайце дзяцей да захавання рэжыму дня; рацыянальнага сілкавання; дамагайцеся, каб па раніцах дзіця выконваў ранішнюю гімнастыку; займаўся спортам; бываў на свежым паветры не менш за 3,5 гадзіны. Дакладны распарадак заняткаў - гэта аснова любой працы. Неабходна ўключаць у рэжым дня штодзённае выкананне хатніх абавязкаў (купіць хлеба, мыццё посуду, вынас смецця і г. д.). Іх можа быць мала, але трэба, каб дзеці выконвалі свае абавязкі пастаянна. Прывучаным да такіх абавязкаў дзецям не прыйдзецца нагадваць, каб ён прыбраў свае рэчы, вымыў посуд і г. д. Зусім неабходна, каб у рэжым дня было ўключана штодзённае чытанне кніг. Пажадана ў адно і той жа час. Калі вучань добра чытае, то хутчэй развіваецца, хутчэй авалодвае навыкамі пісьменнага тэксту, лягчэй спраўляецца з рашэннем задач. Добра, калі вы будзеце прасіць пераказаць, што прачытала дзіця (апавяданне, казку). Пры гэтым дарослыя змогуць паправіць маўленчыя памылкі, няправільна вымаўленыя словы. Такім чынам, дзеці будуць вучыцца выказваць свае думкі.

Важнае пытанне ў арганізацыі рэжыму дня - гэта арганізацыя вольнага часу. Важна не пакідаць дзіця без нагляду, а даць магчымасць займацца любімай справай у вольны ад вучобы час. Асаблівую ўвагу трэба надаваць знаходжанні на свежым паветры (да 3,5 гадзін у дзень), бо ў дзяцей вялікая патрэба ў руху. Неабходна правільна арганізаваць сон. Класціся спаць трэба ў 21 гадзіну. Добры, спакойны сон - гэта аснова здароўя. Паклапаціцеся, каб пасля вячэры дзіця не глядзела “страшныя фільмы”, не гуляла ў шумныя гульні. Усё гэта адаб'ецца на сне, на самаадчуванні дзіцяці. Часта бацькі не заўважаюць, што перашкаджаюць дзецям: гучна размаўляюць, уключаюць тэлевізар. Часам бацькі робяць за дзяцей урокі. У гэтым выпадку пакутуе маральнасць. Дзеці прывыкаюць да хлусні і крывадушнасці. Вы не павінны забываць, што ў сілу ўзроставых асаблівасцяў школьнікі дрэнна пераходзяць з аднаго віду працы на іншы. Напрыклад, сядзе дзіця маляваць, бацькі пасылаюць у краму. Трэба даць час на пераключэнне. Інакш унутранае нежаданне можа суправаджацца грубіянствам. Запомніце: усякае неабгрунтаванае пераключэнне з аднаго віду працы на іншы можа выпрацаваць дрэнны звычай: не даводзіць справу да канца.

Кантроль над выкананнем хатніх заданняў

Кантроль павінен быць сістэматычным, а не ад выпадку да выпадку і не абмяжоўвацца пытаннямі: якія адзнакі? Ці выканаў урокі? Пасля сцвярджальнага адказу бацькі займаюцца сваімі справамі, не пракантраляваўшы дзяцей. Некаторыя бацькі не кантралююць дзяцей наогул, тлумачачы гэта недахопам часу, занятасцю. У выніку дзеці не засвойваюць матэрыял, работы выконваюцца нядбайна, брудна, прабелы пачынаюць назапашвацца, што можа прывесці да інтэлектуальнай пасіўнасці дзіцяці. Яно не разумее пытанняў настаўніка, адказаў таварышаў. Яму становіцца нецікава на ўроку, ён не спрабуе разумова працаваць, а нежаданне напружвацца думках перарастае ў звычку, т. е. развіваецца інтэлектуальная пасіўнасць. Што прыводзіць дзіця да нежадання вучыцца. Таму дапамога дзецям павінна аказвацца своечасова. У адваротным выпадку прабелы ў ведах будуць назапашвацца, а ліквідаваць іх потым будзе проста немагчыма.

Такім чынам, кантроль павінен быць штодзённым, асабліва ў пачатковай школе. Як мага больш патрабавальнасці да дзяцей і як мага больш павагі. Кантроль павінен быць ненадакучлівым і тактоўным. На першым часе маленькі вучань мае патрэбу ў вашай дапамозе, у

тым, каб і нагадаць яму пра ўрокі, і нават, можа быць, пасядзець побач з ім, пакуль ён іх зробіць. Гэтыя першыя школьныя крокі незвычайна важныя: ад іх залежыць, магчыма, усё яго школьнае жыццё. Вельмі важна кантраляваць не канчатковы прадукт іх працы, а сам працэс, т.е. важна не проста пракантраляваць вынік працы, а пракантраляваць, як дзіця выконваў гэтую працу, дапамагчы пераадолець цяжкасці ў працы! Добра, калі б вы цікавіліся: што вывучала дзіця сёння ў школе; як яно зразумела матэрыял; як можа растлумачыць, даказаць тыя дзеянні, што выконвала. Пры працы з дзецьмі важна не навучыць іх у асобных уменнях і навыках, а вучыць іх разважаць самастойна, аналізаваць, даказваць, звяртаючыся да вас па параду і дапамогу.

Кантроль - гэта арганізацыя дапамогі для ліквідацыі нейкіх прабелаў, цяжкасцяў. Для малодшых школьнікаў характэрна, што яны спачатку нешта робяць, а потым думаюць. Таму неабходна прывучаць дзяцей да планавання працы. Напрыклад, вырашаючы задачу, неабходна: Прачытаць задачу, прадставіць, пра што гаворыцца; коратка запісаць умову, схему; Патлумачыць, што азначае кожны лік, паўтарыць пытанне задачы; падумаць, ці можна адказаць на пытанне задачы; калі не, то чаму;

Скласці план рашэння задачы;

Праверыць рашэнне;

Запісаць рашэнне ў сшытак.

Выконваючы практыкаванне па рускай мове, неабходна:

Паўтарыць правілы;

Прачытаць заданні да практыкавання, паўтарыць, што трэба зрабіць;

Прачытаць практыкаванне і выканаць усе заданні вусна;

Выканаць заданне пісьмова;

Праверыць працу.

Вельмі важным момантам з'яўляецца выпрацоўка звычкі да няўхільнага выканання хатніх заданняў:

• якое б надвор'е ні было;

• якія б ні ішлі тэлеперадачы;

• чый бы дзень нараджэння ні адзначаўся.

Урокі павінны быць выкананы, і выкананы добра. Апраўдання нявыкананым урокам быць не можа. Для выпрацоўкі гэтай звычкі трэба, каб бацькі з павагай ставіліся да вучобы як да важнай і сур'ёзнай справы. Вельмі важна, каб дзіця сядаў за ўрокі ў адзін і той жа час. Спецыяльныя даследаванні паказалі, што фіксаваны час заняткаў выклікае стан схільнасці да разумовай працы, то есць выпрацоўваецца ўстаноўка. Пры такім настроі дзіцяці не трэба пераадольваць сябе, і такім чынам; зводзіцца да нуля пакутлівы перыяд уцягвання ў працу. Калі няма пастаяннага часу заняткаў, то гэтая ўстаноўка можа не. выпрацавацца, і будзе фармавацца ўяўленне, што падрыхтоўка ўрокаў справа не абавязковая, другарадная.

Важным з'яўляецца і месца выканання работы. Яно павінна быць пастаянным. Ніхто не павінен перашкаджаць вучню. Вельмі важна таксама займацца ў добрым тэмпе, не адцягваючыся на староннія справы. У дзяцей бываюць две падставы для адцягнення. Першая нагода - гульня. Дзіця ўцягваецца ў гульню непрыкметна для сябе. Падставай можа служыць пакінутая цацка. Другая падстава - дзелавая. Шукае аловак, ручку, падручнік. Чым больш адцягненняў, тым больш затрачваецца часу на выкананне хатняга задання. Таму неабходна ўсталяваць дакладны парадак: лінейка, аловак, ручка - злева; падручнік, сшыткі, дзённік- справа.

Вельмі важны тэмп працы. Працуюць добра тыя, хто працуе хутка. Таму дзіця трэба абмяжоўваць у часе (ставіць гадзіннік). Калі на першым часе вы сядзіце побач з дзіцем, вы павінны падбадзёрыць яго: “Не спяшайся, дзетка. Глядзі, якая добрая літара атрымалася. Ну-ка яшчэ адну пастарайся, каб яшчэ лепш атрымалася.” Гэта, вядома, дапаможа яму ў нялёгкай працы, нават проста зробіць яе весялей. Калі вы будзеце раздражняцца, калі кожная памылка будзе выводзіць вас з сябе, дзіця зненавідзіць гэтыя сумесныя заняткі. Таму набярыцеся цярпення і ня нервуйцеся. Але калі ўжо вельмі дрэнна дзіця выканаў заданне, то трэба, каб ён перарабіў яго на лісточку і ўклаў у сшытак, не дзеля ацэнкі, а для таго, каб настаўніца бачыла, што дзіця старалася, і з павагай паставілася да яго працы.

Адна з галоўных задач “сядзення” побач з сынам ці дачкой - сачыць тым, каб яны ні ў якім разе не адцягваліся падчас працы. І гэтага можна дамагчыся нават ад самога несабранага дзіцяці, калі сядзяць побач мама ці тата, ветліва і спакойна будуць вяртаць яго да працы. Цяжэй за ўсё даюцца нашым дзецям навыкі пісьма. Тут вас можна супакоіць, што ў наш век каліграфічнае пісьмо не самае галоўнае. Важна прывучыць яго пісаць чыста, выконваючы палі, абавязкова i без памылак. Зноў-такі з выхаваўчых меркаванняў: чалавек павінен рабіць усё прыгожа, усё. Дапамажыце жа свайму дзіцяці ў гэтым добрым словам і сваёй прысутнасцю. І вы не пашкадуеце пра затрачаны час: ён прынясе свой плён. Узнікае пытанне, а калі ж пакідаць дзіця сам-насам з урокамі? Рабіць гэта трэба як мага раней, але не рэзка, а паступова. Зацягнуць працэс гэтага “сядзення” таксама шкодна. Такія дзеці, якія робяць урокі толькі з кім-небудзь з дарослых, ніколі не змогуць выканаць даручаную ім справу. Пры разумнай дапамозе і сістэме кантролю дзеці прывучаюцца выконваць урокі ў адно і той жа час, паступова навучацца размяркоўваць час самастойна.

Прывучванне да самастойнасці

Пры праверцы хатніх заданняў не спяшаецеся паказваць на памылкі, хай дзіця знойдзе іх сам, не давайце гатовага адказу на іх пытанні. Пры выкананні хатніх заданняў не трэба падмяняць школьніка ў рабоце; дзеці перастаюць думаць і чакаюць падказкі. У гэтым дзеці вельмі хітрыя і знаходзяць спосабы «прымусіць» працаваць за сябе. Вучыце дзяцей вылучаць вучэбную задачу, то есць дзіця павінен ясна ўяўляць, якімі навыкамі і ведамі павінен авалодаць, каб здолець выканаць тое ці іншае заданне. Вылучаючы кожны раз вучэбную задачу на прыкладзе толькі што засвоенага матэрыялу, мы спрыяем таму, каб дзіця навучылася само бачыць яе і ў новым матэрыяле, і ў тым, які яшчэ толькі падлягае засваенню.

Таму, аказваючы школьніку дапамогу, дарослыя не павінны забываць, што галоўнае ўсё-ткі не ў тым, каб пераадолець тую ці іншую ўзніклую на сёння цяжкасць, а ў тым, каб на прыкладзе кожнага прыватнага выпадку паказваць, як наогул трэба пераадольваць цяжкасці ў вучэнні, і прывучаць дзяцей да ўсё большай і большай самастойнасці.

Рэкамендацыі бацькам:

· Не ўмешвайцеся ў справу, якой занята дзіця, калі яно не просіць дапамогі. Сваім няўмешваннем вы будзеце паведамляць яму: “З табой усё ў парадку! Ты, вядома, справішся!”

· Калі дзіцяці цяжка, і яно гатова прыняць вашу дапамогу, абавязкова дапамажыце яму. Пры гэтым: вазьміце на сябе толькі тое, што ён не можа выканаць сам, а астатняе дайце рабіць самому; па меры асваення дзіцем новых дзеянняў паступова перадавайце іх яму.

· Думайце пры дзіцяці ўслых, аналізуйце, разважайце. Думайце з дзіцем разам, плануйце, абмяркоўвайце. Вырашайце жыццёвыя сітуацыі. Навучыць уласнае дзіця думаць - галоўны абавязак бацькоў!

Тэма 2. Галоўныя правілы здаровага ладу жыцця

Здароўе школьніка і яго поспехі ў вучобе. Фарміраванне здаровага ладу жыцця навучэнцаў малодшых класаў

Здароўе — найважнейшы фактар працаздольнасці і гарманічнага развіцця дзіцячага арганізма. Фарміраванне і абагачэнне сістэмы ведаў пра здаровы лад жыцця ў малодшых школьнікаў адбываецца пад уплывам умоў жыцця, сацыяльных і бытавых (сямейных) уздзеянняў, знаёмства з прыродай, зносін з равеснікамі і дарослымі, асэнсавання вопыту ўласных паводзін і г.д.

Умовай паспяховай работы па фарміраванні асноў здаровага ладу жыцця малодшых школьнікаў з’яўляецца спалучэнне розных па змесце і форме відаў дзейнасці, метадаў і прыёмаў. Асноўная (інфармацыйная) частка матэрыялу заняткаў, якая закранае праблемы аховы прыроды і прафілактыкі шкодных звычак, маральнага і душэўнага здароўя, духоўнасці, дабрыні, міласэрнасці, гігіены, здаровых звычак, паводзін, рацыянальнага харчавання і прафілактыкі стомленасці, уключана ў такія актыўныя формы работы з дзецьмі, як гутаркі і аповеды настаўніка, прадугледжаныя ў кожным тэматычным раздзеле. Улічваючы ўзрост дзяцей, змест заняткаў напоўнены казачнымі персанажамі і гульнявымі сюжэтамі.

Выкарыстанне мастацкіх тэкстаў, якія змяшчаюць апісанне сітуацый і дзеянняў галоўных герояў з высновамі пра здаровы лад жыцця, стварае пэўны псіхалагічны настрой і актывізуе мысленне школьнікаў. Даволі часта можна звяртацца да метаду казкатэрапіі. Так, слухаючы казку, дзеці даведваюцца штосьці новае, параўноўваюць, разважаюць, вучацца разам з казачнымі персанажамі пераадольваць цяжкасці, быць добрымі і справядлівымі, замацоўваюць у свядомасці маральныя каштоўнасці і навучаюцца правілам паводзін, развіваюць здольнасць узважваць сітуацыю і самастойна прымаць рашэнні. Шляхам аналізу казак усталёўваецца сувязь аповеду з вопытам дзяцей, робяцца нескладаныя абагульненні.

Увядзенне гульні ў заняткі падпарадкавана спецыфіцы малодшага школьнага ўзросту. Гульні прымушаюць больш актыўна думаць, пашыраюць кругагляд, фарміруюць уяўленні пра навакольны свет, дазваляюць як мага даўжэй захоўваць прадуктыўную працаздольнасць дзіцяці на занятках. У гульнях вучні ўступаюць у розныя адносіны: супрацоўніцтва, супадпарадкаванне, узаемны кантроль і інш.

Прымяненне такой формы аздараўленчай работы, як фізкультхвілінка, дыктуецца практычнай неабходнасцю кароткачасовага адпачынку дзяцей падчас заняткаў, звязаных з вялікім разумовым напружаннем і аднастайным становішчам цела. Галоўнае ў правядзенні фізкультхвілінак — зацікаўленасць вучняў у захаванні свайго здароўя.

Адным з важных прыёмаў па фарміраванні ведаў пра здаровы лад жыцця з’яўляюцца практычныя заняткі. Заняткі па веданні сталовага этыкету і правілах добрага тону праводзяцца ў сталовай: школьнікі вучацца сервіраваць стол, карыстацца сталовымі прыборамі і правільна паводзіць сябе за сталом. Пры вывучэнні раздзела “Дапамажы сабе сам” хлопчыкі і дзяўчынкі адпрацоўваюць навыкі і ўменні паводзін у экстрэмальных

сітуацыях, вучацца аказваць першую даўрачэбную дапамогу сабе і сваім таварышам.

Вялікую ролю адыгрывае мадэлявання розных небяспечных сітуацый, выкліканых кантактаваннем з незнаёмымі людзьмі, і вырашэння сітуацыйных задач. Пасля абмеркавання дзеці прыходзяць да высновы, што трэба, а што нельга рабіць у крытычнай сітуацыі, замацоўваюць ролевыя стэрэатыпы, выпрацоўваюць уменне гаварыць “не!”. Лічу важным навучыць дзіця тлумачыць уласныя паводзіны, тады яно лепш зможа зразумець, што робіць не так.

Комплекснае выкарыстанне розных метадаў і прыёмаў забяспечвае больш паспяховае фарміраванне асноў здаровага ладу жыцця ў малодшых школьнікаў. Атрыманыя веды і ўяўленні пра сябе, сваё здароўе, фізічную культуру і бяспеку жыццядзейнасці дазваляюць знайсці дзейсныя спосабы ўмацавання і захавання здароўя. Набытыя навыкі дапамогуць усвядомлена выбраць здаровы лад жыцця, а набыты вопыт дазволіць пазбегнуць няшчасных выпадкаў.

Школа можа і павінна быць месцам умацавання здароўя дзяцей. Галоўная мэта педагагічнай дзейнасці — актыўнае і свядомае далучэнне кожнага вучня да захавання і ўмацавання фізічнага, псіхічнага і духоўнага здароўя.

Асноўныя правілы здаровага ладу жыцця

Каб быць здаровым, варта надаць у першую чаргу ўвагу свайму харчаванню. У рацыёне чалавека, які жадае атрымаць здаровыя цела і дух, абавязкова павінны прысутнічаць толькі натуральныя прадукты, якія не змяшчаюць у сваім складзе генетычна мадыфікаваныя кампаненты, якія аказваюць згубны ўплыў на арганізм. Ужываючы ў ежу натуральныя прадукты, вы зможаце насыціць свой арганізм вітамінамі і неабходнымі мікраэлементамі, што ў сваю чаргу спрыяе павышэнню імунітэту.

Пажаданым у рацыёне чалавека, які задумваецца над тым, што трэба рабіць, каб быць здаровым, з'яўляецца максімальнае прысутнасць гародніны і садавіны, зеляніны і расліннага бялку. Не варта пры гэтым адмаўляцца ад мяса, паколькі недахоп яго можа выклікаць дэфіцыт неабходных мікраэлементаў, але тлустыя гатункі мяса ўсё ж такі варта выключыць. Ідэальным варыянтам будзе варанае мяса, а таксама мяса, прыгатаванае на пару, паколькі толькі такія спосабы прыгатавання дазваляюць знізіць узровень халестэрыну ў ежы да бяспечнага мінімуму.

Характэрна, што мастацтва быць здаровым мае на ўвазе пад сабой не толькі правільнае харчаванне, але і наяўнасць неабходнай фізічнай актыўнасці. Фізічныя нагрузкі павінны стаць галоўным складнікам ладу жыцця чалавека, які знаходзіцца ў пошуках таго, што трэба рабіць, каб быць здаровым. У медыцыне існуе паняцце гіпадынаміі, якое ўяўляе сабой стан паніжанай актыўнасці, вынікам якой з'яўляецца слабасць. Пры гэтым гіпадынамія выяўляцца можа нават у тых людзей, якія, на іх думку, вядуць досыць актыўны лад жыцця на працы. Для таго каб павысіць узровень актыўнасці, варта надаць увагу ранішняй зарадцы або знайсці час для штодзённага бегу, а таксама наведвання трэнажорнай залы. Асабліва

карыснымі будуць такія заняткі для тых людзей, якія вядуць сядзячы лад жыцця пры васьмігадзінным працоўным дні.

Задумваючыся над тым, што трэба рабіць, каб быць здаровым, варта абавязкова браць пад увагу неабходнасць для арганізма свежага паветра. Каб забяспечыць дастатковую для чалавека колькасць кіслароду, варта праводзіць на паветры каля двух-трох гадзін у дзень. У выхадныя пажадана адпраўляцца за горад, асабліва актуальна гэта ў летні перыяд.

Тры пералічаных правілы - асноўныя правілы для тых, хто задаецца пытаннем пра тое, што трэба рабіць, каб быць здаровым. Аднак не варта забываць аб неабходнасці рэгулярнага медыцынскага агляду i своечасовай здачы аналізаў, што дасць магчымасць прадухіліць магчымыя захворванні.

Роля сям’і ў фізічным выхаванні дзяцей

Безумоўна, аснова выхавання чалавека закладваецца ў сям’і. Кожная сям’я — гэта свой замкнёны свет і сваё жыццё, свае радасці і смуткі, клопаты і традыцыі, свой побыт. У сучаснай сям’і вялікую частку часу дзіця мае зносіны з мамай. Менавіта з ёй складаюцца даверныя адносіны, абмяркоўваюцца трывогі, пытанні, патрэбы. Аднак для дзяцей не менш важныя і зносіны з татам. Чым часцей бацька мае зносіны з дзіцем, тым больш цеснымі становяцца эмацыйныя сувязі, а чым раней бацька далучаецца да догляду за малым, тым мацней і глыбей яго бацькоўскія пачуцці.

Устаноўлена, што ў сем’ях, у якіх бацькі марнуюць шмат часу на размовы, гульні з дзецьмі, дзеці лепш развіваюцца. Аднак даказана, што дзеці, пазбаўленыя магчымасці мець зносіны з бацькамі або з адным з іх, валодаюць павышанай адчувальнасцю, маюць цяжкасці ў наладжванні кантактаў з аднагодкамі. Сур’ёзную небяспеку для развіцця дзіцяці ўяўляе адсутнасць эмоцый, ласкі, цеплыні пры нават і паўнавартасным задавальненні яго фізіялагічных патрэбаў. Толькі чулыя зносіны бацькоў з дзіцем спрыяюць усталяванню глыбокіх эмацыйных сувязяў, нараджаюць узаемную радасць.

Выхаванне дзяцей у любові і павазе да бацькоў, шанаванні продкаў — адна з вядучых ідэй педагогікі. Іншая ідэя — гадаваць будучага сем’яніна з малых гадоў шляхам фарміравання станоўчых маральных якасцяў (працавітасці, памяркоўнасці, падатлівасці, стараннасці, сціпласці, сумленнасці).

Спецыяльныя сацыялагічныя і псіхолага-педагагічныя даследаванні паказалі, што сям’я і школа, маючы свае асаблівыя функцыі, не могуць замяніць адзін аднаго і павінны ўзаемадзейнічаць у імя паўнавартаснага развіцця дзіцяці.

Кодэкс сямейнага здароўя

Сямейны кодэкс здароўя:

1. Здароўе – гэта не толькі фізічная сіла, але і душэўная раўнавага.

2. Здароўе – гэта фізічная і гігіенічная культура нашага цела.

3. Здароўе – гэта душэўная культура чалавека.

4. Здароўе – гэта культура чалавечых адносін.

5. Здароўе – гэта любоў і беражлівыя адносіны да прыроды.

6. Здароўе – гэта стыль і вобраз твайго жыцця.

7. Хочаш быць здаровым – пасябруй з фізічнай культурай.

8. Хадзі перыядычна па зямлі босым.

9. Вучыся правільна дыхаць – спакойна, неглыбока і раўнамерна.

10. Сям’я – гэта наша апора і надзея, наша шчасце.

 

Тэма 3. Уплыў сям’і на эмацыянальны стан дзіцяці

 

Дзіцячыя гады - самыя важныя ў жыцці кожнага чалавека. Як яны праходзяць, гэта залежыць ад нас, дарослых: бацькоў, выхавальнікаў, педагогаў. Вядома, галоўная роля ў жыцці маленькага чалавека належыць сям'і. Задачай настаўнікаў з'яўляецца тое, што яны павінны не толькі вучыць дзяцей, дапамагчы ў выбары будучай прафесіі, але і выявіць таленты дзіцяці перад сваімі бацькамі, пераканаўшы іх, што няма неталенавітых дзяцей.

Паспяховая будучыня дзіцяці — залог будучыні нашай краіны. Нам патрэбна даць шанс кожнаму дзіцяці ажыццявіць тое, што закладзена лёсам, магчымасць праявіць сябе. Сацыялізацыя асобы пачынаецца з сям’і, таму вельмі важна не ўпусціць гэту першую прыступку. Менавіта ў сям’і прывіваюцца навыкі культуры адносін, адсутнасці процівапраўных дзеянняў. Бацькі павінны быць прыкладам для сваіх дзяцей. Але ж сустракаюцца і адваротныя выпадкі. Таму нам патрэбна прыняць усе меры, каб такое не адбывалася. Усім нам патрэбна выконваць бацькоўскі абавязак на належным узроўні.

Цяжка выхоўваць дзіця ў сучасным свеце. Нанатэхналогіі, хуткі тэмп працы, павелічэнне нагрузкі на супрацоўнікаў - усё гэта ўплывае на псіхіку дарослых, якія прыходзяць дадому, часта крычаць на дзяцей, стараюцца хутка пазбавіцца ад дадатковых праблем сваіх дзяцей, якія вельмі чакалі сустрэчы вечарам з мамай і татам.

Усе бацькі любяць сваіх дзяцей, але не кожны можа праяўляць сваю любоў. Яны ведаюць, што дзіця павінна быць накормленым, яму патрэбна даць адукацыю, і тады дзіця, калі вырасце, будзе вельмі ўдзячна бацькам. А калі не? Што тады? Ніколі не чакайце падзякі ад дзяцей, таму што выхаванне чалавека - велізарная праца. Гэтая праца не пад сілу многім мастакам і навукоўцам. Сакрэт любові да бліжняга вельмі просты: вам трэба любіць незалежна ні ад чаго. Нормы паводзін фарміруюцца ў сям'і. Калі дзіця любяць, улічваюць яго жаданні, з ім размаўляюць як з роўным, гуляюць у розныя гульні, то гэта дзіця вясёлае і шчаслівае . Ён дапытлівы, адкрыты для зносін, ён мае волю і развіты інтэлект.

Тып сям'і, яго сацыяльна-эканамічны статус звязаны з асабістым развіццём дзіцяці. Ёсць розныя сем'і, з якімі псіхолагі і выкладчыкі сустракаюцца ў сваёй працы. Па назіраннях можна адзначыць, што ў малодшых школьнікаў высокі ўзровень трывогі. Гэта выяўляецца ў прысутнасці адхіленняў у галіне эмацыянальнага развіцця, у прысутнасці страхаў, агрэсіі, негатыўных эмоцый. У дзяцей ёсць нізкі ўзровень самарэгулявання. Гэта не задавальняе ні настаўнікаў, ні бацькоў. Наша

задача заключаецца ў тым, каб вызначыць прычыны зніжэння станоўчых эмоцый у дзяцей. Як з адсутнасцю кіслароду чалавек пачынае падаць, так і з недахопам ласкі ён часта хварэе, становіцца нервовым і раздражняльным, часта здараюцца сур'ёзныя псіхічныя парушэнні. Усе гэтыя сімптомы выклікаюць захворванні страўніка, сэрца, паслабленне імунітэту. Вы, напэўна, заўважылі, калі дзіця плача, просіць дапамогі, яно прыжымаецца да бацькоў. І толькі калі крыху супакойваецца, пачынае казаць пра сваю праблему. Што робіць дарослы ў гэты час? Ён гладзіць дзіця па галаве, па спіне - гэта адзін са спосабаў, каб супакоіць яго. Шматлікія эксперыменты паказалі, што жывёлы, якіх пастаянна лашчылі, псіхалагічна стабільныя і смялейшыя, развіваюцца хутчэй, яны лепш думаюць і менш хварэюць. Таксама адбываецца і з людзьмі. З-за адсутнасці ласкі, дзеці пакутуюць. Нават калі ў вас ёсць поўны дом цацак, гэта не дапаможа дзіцяці, таму што няшчасныя дзеці не ведаюць, як гуляць, яны не маюць ніякага праяўлення любві і клопату. Менавіта таму яны не могуць знайсці агульную мову з сябрамі, з гневам могуць зламаць цацку і нават стукнуць, гэта значыць, яны становяцца некіруемымі. Гэта так званы «сіндром дзяцей з дзіцячага дому», якія дрэнна развіты эмацыянальна: яны не ведаюць, як правільна абняць, пазбягаюць дарослых, яны часта хварэюць, цяжка пераносяць захворванні. Такія дзеці з-за няздольнасці выказаць свае пачуцці часта прыбягаюць да агрэсіі. У псіхолагаў ёсць такі дыягназ: «востры недахоп ласкі». Таму каб дзіця вырасла здаровым і псіхічна збалансаваным, вам патрэба пастаянна задавальняць яго патрэбы ў ласке, у пяшчоце. Калі мама інстынктыўна гладзіць дзіця па галаве, бярэ яго на рукі, яна нават не разумее важнасці гэтых працэдур: ніхто і нішто не заменіць ласку маці. Калі чалавек не ведаў у сваім дзяцінстве любові і пяшчоты, для яго магчымы толькі два шляхі: хавацца пад маскай агрэсіўнасці або ўсё сваё жыццё імкнуцца кампенсаваць адсутнасць любові. Такі чалавек будзе вельмі няшчасны.

Каб ваша дзіця было псіхічна здаровым, неабходна абараніць яго ад унутрысямейных канфліктаў, часцей прыслухоўвацца да яго, ставіць яго на сваё месца, а сябе на яго месца. Тады ў дзіцяці павысіцца паспяховасць, здароўе палепшыцца, ён будзе ўраўнаважаны, пазбавіцца ад страхаў, ён зможа суперажываць. Любіце, з пяшчотай старайцеся адносіцца да дзяцей! Яны адплацяць вам тым жа.

Тэма 4. Працоўнае выхаванне дзяцей у сям’і

 

Асновы працоўнага выхавання закладваюцца ў сям'і. Сям'я - дружны працоўны калектыў. Любоў да працы неабходна пачынаць выхоўваць вельмі рана. Дзецям уласціва перайманне. Менавіта перайманне падахвочвае дзяцей да актыўнай дзейнасці. Дзіця назірае за тым, што робіць дарослы, і ў яго ўзнікае жаданне рабіць тое ж самае. Асноўная задача бацькоў не пагасіць, а развіць і паглыбіць гэтае жаданне, калі бацькі хочуць выхаваць працавітых дзяцей.

Сутнасць працоўнага выхавання малодшых школьнікаў заключаецца ў далучэнні іх да даступнай працоўнай дзейнасці і фарміраванні ў іх станоўчых адносін да працы дарослых. Але для таго, каб дзіця актыўна ўключалася ў працоўную дзейнасць, важна прывіць яму працоўныя навыкі і ўменні, жаданне і імкненне працаваць самастойна.

Працоўнае выхаванне дзяцей не павінна ажыццяўляцца ў адрыве ад сямейнага выхавання. У сям'і маюцца спрыяльныя ўмовы для фарміравання ў дзяцей працавітасці. Праца разам з бацькамі дастаўляе дзіцяці радасць. Удзел у гаспадарча-бытавой працы дазваляе дзіцяці рэальна адчуць сваё дачыненне да клопатаў сям'і, адчуць сябе членам сямейнага калектыва. Важна арганізаваць працу дзяцей з бацькамі такім чынам, каб дзеці маглі не толькі назіраць яе, але і ўдзельнічаць у ёй.

У раннім узросце дзіця вучыцца самаабслугоўванню, затым ад самаабслугоўвання адбываецца пераход да працы для іншых. Дзеці растуць і паступова пашыраецца круг абавязкаў, узрастае іх складанасць. Бацькам неабходна дапамагчы дзіцяці адчуць карысць сваёй працы, адчуваць радасць ад таго, што яго дзейнасць карысная тым, хто яго акружае. Праца для дзіцяці не менш прывабны занятак, чым гульня. Можна выкарыстоўваць працу-гульню як сродак развіцця актыўнасці дзяцей.

Вельмі важна даваць даручэнні, якія па сілах дзіцяці. Уменне правільна ацаніць магчымасці дзяцей не менш важна, чым уменне прыцягнуць іх да працы. Выкананая справа павінна дастаўляць задавальненне, а не ствараць комплекс непаўнацэннасці.

Калі дзіцяці далі даручэнне, а ён не паспеў яго выканаць? Як у гэтым выпадку варта паступіць? Можна мірна прапанаваць сваю дапамогу: давай разам, хочаш? А лепш за ўсё набрацца цярпення і даць дзіцяці магчымасць давесці пачатую справу да канца.

Прывучаць дзяцей да выканання хатніх спраў неабходна не толькі таму, што бацькі павінны рыхтаваць дзяцей да будучага самастойнага жыцця. Пры выкананні бытавых абавязкаў у дзяцей выхоўваецца звычка працаваць, у той жа час - звычка клапаціцца пра блізкіх. Для любой

мамы будзе самы лепшы падарунак, калі яна прыйдзе з работы, а дзеці згатавалі абед і, накрыўшы на стол, чакаюць яе. Трэба прывучаць дзяцей рабіць любую працу. Хлопчыкі, як і дзяўчынкі, вучацца рабіць усё неабходнае па дому. Пакуль дзеці маленькія, хлопчыкі таксама ахвотна, як і дзяўчынкі, гатовыя дапамагчы на кухні: мыць посуд, гатаваць.

Звычка працаваць замацоўваецца валявымі намаганнямі. Неабходна прывучаць дзяцей рабіць не толькі тое, што ў дадзены момант хочацца, а таксама і тое, што не хочацца, але трэба рабіць. Неабходна праяўляць настойлівасць да таго часу, пакуль для дзіцяці не стане звычкай спачатку рабіць тое, што трэба, а потым тое, што яму хочацца.

Для паспяховага ажыццяўлення працоўнага выхавання ў сям'і бацькі могуць кіравацца наступнымі рэкамендацыямі:

· далучаць дзіця да працоўных спраў сям'і як мага раней;

· замацаваць за школьнікам пастаянныя абавязкі, за выкананне якіх ён нясе адказнасць;

· не дапускаць адступленняў ад прынятых дарослымі патрабаванняў, інакш дзіця будзе ўхіляцца ад выканання сваіх абавязкаў;

· не забывайце аб гульнявых момантах ў працоўным выхаванні дзяцей;

· улічвайце індывідуальныя і ўзроставыя асаблівасці сваіх дзяцей;

· перш чым даручыць што-небудзь дзіцяці, пакажыце ўзор правільнага выканання даручэння, навучыце гэтаму свайго сына і дачку, некалькі разоў выканайце даручэнне сумеснымі намаганнямі;

· не караць дзіцяці працай: праца павінна радаваць, прыносіць задавальненне;

· вучыць дзіця працаваць, прывіваючы яму элементарныя навыкі культуры працоўнай дзейнасці: рацыянальныя прыёмы працы, правільнае выкарыстанне прылад працы, планаванне працэсу працы і яе завяршэння;

· не даваць дзіцяці непасільных даручэнняў, але ў той жа час даручаць працу з дастатковай нагрузкай;

· не прыспешваць, не падганяць дзіця, умець чакаць, пакуль ён завершыць працу сам;

· не забывайце дзякаваць дзіцяці за выкананне той працы, якая патрабавала ад яго асаблівых намаганняў;

· вучыце дзіця паважаць працу іншых людзей, беражліва адносіцца да вынікаў іх працоўнай дзейнасці.

Зробленае сваімі рукамі дзіця шануе і беражэ, таму неабходна прыцягваць яго да грамадска-карыснай працы. З гэтага пачынаецца выхаванне беражлівых адносін да грамадскага набытку.

Жадаем поспехаў у фарміраванні добрасумленных адносін дзяцей да ПРАЦЫ.

свернуть